آداب برگزاری مهمانی

سعید مروتی

فرازونشیب‌هایی که جشنواره فجر در این سال‌ها پشت سر گذاشته، باعث شده امکان پیگیری یک سیاست مشخص در طول ادوار مختلفش وجود نداشته باشد و میزان تغییراتش را نه فقط با تغییر دولت‌ها که با تغییر مدیران سینمایی باید باید اندازه گرفت و قضاوت کرد. امر رایج جشنواره در شروع به‌کار هر مدیری، بازنگری در سیاست‌های مدیر قبلی بوده است؛ این بخشی از ذات جشنواره است که به هر حال توسط دولت برگزار می‌شود، حتی اگر ترکیب غالب هیأت انتخاب و داورانش را سینمایی‌ها تشکیل بدهند. جشنواره فیلم فجر در دهه اول برگزاری‌اش ابایی از این نداشت که به‌عنوان رخدادی دولتی شناخته شود. تا سال‌ها ترکیب هیأت انتخاب جشنواره اصلا معرفی نمی‌شد. از جشنواره پنجم هم که اسامی اعضای هیأت انتخاب رسانه‌ای شد با ترکیبی از مدیران دولتی مواجه شدیم؛ درست مثل اعضای هیأت داوران که تا سال‌ها تنها مدیران دولتی یا افراد معتمد و همسو با مدیریت فرهنگی در آن حاضر بودند. در دهه60 که دهه تثبیت جشنواره فجر هم بود، همه‌‌چیز به صراحت و رسمیت تحت‌تأثیر و نفوذ مدیریت تمرکز‌گرای معاونت سینمایی و فارابی بود. در همه آن دوره‌هایی که بعدها به نوستالژی دوستداران سینما تبدیل شد، جشنواره فجر به‌شدت دولتی بود و الزامات فرهنگی و سیاست‌های سینمایی دولت چه در انتخاب فیلم‌ها و چه در برگزیدگان کاملا رعایت می‌شد؛ همان سال‌هایی که در انتهای جشنواره، معاون سینمایی دفترچه سیاستگذاری سینمایی سال بعد را قرائت می‌کرد.  جالب اینکه جشنواره فجر در این دوران استاندارد‌های فستیوال‌های سینمایی را بیشتر رعایت می‌کرد و منظم‌تر و منسجم‌تر از سال‌های بعد برگزار می‌شد؛ جشنواره‌ای که دبیری ثابت و سیاست‌هایی معلوم و مشخص داشت و این سیاست‌ها نه فقط در بخش مسابقه سینمای ایران که در بزرگداشت‌ها و بخش‌های بین‌الملل هم قابل مشاهده بود. ‌در سال‌های بعد تغییرات مداوم مدیریت سینما، تغییر سیاست‌های جشنواره را به‌دنبال داشت. گاهی اوقات دامنه گسترده تغییرات به فرج بعد از شدت می‌مانست و خیلی وقت‌ها گذر زمان نشان می‌داد آنچه در ابتدای راه وعده داده شده بود، سرابی بیش نبوده است؛ مثال نقضش هم وجود داشته؛ مثلا در دوره جواد شمقدری بیشترین انتقادها چه در سیاستگذاری سینمایی و چه در اجرا، سکه رایج بود ولی به‌عنوان کسی که شاید بیشترین مقالات انتقادی را درباره مدیریت شمقدری نوشته‌ام و همچنان هم اغلب آن نقدها را وارد می‌دانم، انصاف حکم می‌کند بگویم او خوب می‌دانست چگونه جشنواره فجر را تماشایی و جذاب برگزار کند. آوردن «به رنگ ارغوان» فیلم به‌محاق‌رفته حاتمی‌کیا به جشنواره بیست‌و‌هشتم فجر که دستش خالی از فیلم کنجکاوی‌برانگیز بود یا جشنواره سال بعدش با فیلم‌های مهمی مثل «جرم»، «جدایی نادر از سیمین» و «یه حبه قند» که سازندگانشان نسبت و علقه‌ای هم به دولت وقت نداشتند، هنری بود که شمقدری داشت و بسیاری از مدیران پس از او نداشتند. جشنواره فجر مهمانی بزرگ سینمای ایران است و میزبان باید قواعد بازی را رعایت کند.