امنیت؛ از جوامع انسانی تا فضای سایبری

این روزها با پیچیده‌تر شدن اوضاع جهان، امنیت نیز به‌عنوان یک اولویت همیشگی در جوامع مختلف با پیچیدگی‌های بیشتری همراه شده است. در واقع امنیت یکی از اصول پایه‌ای و حیاتی در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌هاست. از زمانی که بشر توانست جوامع پیچیده‌تری را تشکیل دهد، نیاز به حفظ امنیت به یکی از مسائل کلیدی تبدیل شد. امنیت، دیگر تنها به حفاظت از جان و مال افراد محدود نمی‌شود، بلکه در دوران مدرن به مفاهیمی همچون امنیت روانی، اقتصادی، اجتماعی و سایبری نیز گسترش یافته است. در حقیقت، امنیت به‌معنای ایجاد شرایطی است که افراد بتوانند بدون نگرانی از خطرات و تهدیدات مختلف به زندگی خود ادامه دهند.

امنیت در زبان  فارسی
در فرهنگ لغت دهخدا، امنیت به‌معنای «بی خوفی و امن» تعریف شده است و نشان از حالتی دارد که فرد در آن دچار ترس و نگرانی نشود. به‌طور کلی، امنیت (security) به‌معنای حالت یا شرایطی است که در آن فرد یا جامعه از خطرات و تهدیدها در امان باشد. این تعریف ساده به ما نشان می‌دهد که امنیت ارتباط مستقیمی با رفع تهدیدات و خطرات دارد. با این حال، مفهوم امنیت به مرور زمان پیچیده‌تر و چند بعدی شده است. آرامش، آسایش، بی‌هراسی، بی‌بیمی، بی‌هراسی، زنهار، زنهارداری ازجمله واژه‌های پارسی معادل امنیت هستند که در کتاب‌های فرهنگ لغت مورد اشاره قرار گرفته‌اند.

امنیت مردم محور
سازمان  ملل در چند سال گذشته در چارچوب برنامه پیشرفت و توسعه ملل متحد یا برنامه عمران ملل متحد امنیت را یک موضوع مردم محور تعریف کرده و تأکید دارد که رویکرد مردم محور به امنیت به‌دنبال ایجاد تعادل بین منافع مردم و دولت است. براساس چارچوب اعلام شده از سوی سازمان ملل، امنیت جامعه راهبردی است که با رویکرد مردم محور از طریق مشارکت طیف گسترده‌ای از بازیگران دولتی و جامعه مدنی برای شناسایی علل ریشه‌ای درگیری و خشونت دنبال می‌شود و این رویکرد، به‌دنبال پاسخ‌های مشخص و تخصصی به ریشه‌های ناامنی در جوامع است. براساس این تعریف، تمرکز کلیدی روی امنیت جامعه به بهبود دریافت خدمات و ارتقای امنیت جامعه برای مقابله با بی‌عدالتی، ناامنی و نابرابری منجر خواهد شد.

امنیت در معنای انسانی
یک موضوع مهم درباره امنیت، توجه به مفهوم امنیت در چارچوب انسانی آن است. امنیت انسانی، از مفاهیمی است که در تلاش برای فرارفتن از مفهوم سنتی امنیت و امنیت ملی مطرح شده است. در تعریف امنیت انسانی، اجماع نسبی بر سر تعریفی نسبتاً جامع از آن وجود دارد که شامل حراست از هسته حیاتی همه افراد بشر در مقابل تهدیدات شایع، سازگار با کمال و شکوفایی بلندمدت انسان‌هاست. البته بایستی به تفاوت امنیت انسانی با مفاهیم نزدیکی چون امنیت فردی، توسعه انسانی، حقوق بشر و توسعه پایدار نیز توجه شود. در واقع امنیت انسانی یکی از مهم‌ترین حقوق بنیادین است که شاید بتوان گفت مبنای سایر این حقوق به شمار می‌رود. به عبارت دیگر، دولت نه‌تنها نباید امنیت شهروندان را مخدوش (تعهد منفی) بلکه وظیفه دارد که شرایط لازم برای حفظ امنیت شهروندان را فراهم کند (تعهد مثبت).

امنیت در جوامع انسانی
امروزه امنیت انسانی یکی از اولویت‌های اصلی جوامع مختلف است. امنیت انسانی نیز به حفاظت از جان، معیشت و حیثیت مردم اشاره دارد.
تهدیدات مختلف در برابر داشتن یک زندگی سالم، ایمن و کامل می‌تواند امنیت انسانی را تحت الشعاع خود قرار دهد.

کرامت در کنار امنیت
«دانشنامه بریتانیکا» در تعریف خود از امنیت، کرامت انسانی را نیز کنار امنیت قرار می‌دهد و توانایی لذت بردن از یک زندگی امن و مرفه را به‌معنای دارا بودن کرامت در یک جامعه تعریف می‌کند و این وضعیت را یک وضعیت امن برای جامعه می‌داند.