تمام مدعیان سیمرغ

سعید مروتی-روزنامه‌نگار

فهرست فیلم‌های بخش مسابقه سی‌وسومین جشنواره فیلم فجر در حالی اعلام رسمی شد که اسامی فیلم‌ها با کمی تغییر تقریبا همانی بود که پیش از این منتشر شده بود. حالا و با اعلام رسمی فیلم‌ها می‌توان به صراحت گفت که فجر سی‌وچهارم در لانگ‌شات، تفاوت چندانی با چند دوره اخیرش ندارد؛ جشنواره‌ای که تعداد فیلمسازان نامدارش کمتر از انگشتان یک دست است و میدان بیشتر در اختیار کارگردان‌های جوان و
تازه نفس است. نکته قابل تامل اینکه در مورد تعدادی از آثار پذیرفته شده در جشنواره امسال، اطلاع و شناختی از فیلم و فیلمساز وجود ندارد. آثار گمنامی که مشخص نیست کی و چگونه ساخته شده‌اند. ممکن است تعدادی از این فیلم‌ها تبدیل به پدیده‌های جشنواره شوند؛ چنان که در ادوار گذشته فیلم فجر هم این اتفاق بارها رخ داده است. 9سال پیش هیچ‌کس سعید روستایی را نمی‌شناخت ولی از نخستین سانس «ابد و یک روز» همه کنجکاو دیدن فیلمی شدند که پدیده سی‌وچهارمین جشنواره فیلم فجر شد. همانطور که ۵سال پیش نام محمد کارت فقط برای علاقه‌مندان سینما حقیقت و مخاطبان جشنواره تهران آشنا بود که مستند «خون مردگی» و فیلم کوتاه «بچه خور» را از او دیده بودند. با «شنای پروانه» کارت به نامی آشنا تبدیل شد و «شنای پروانه» حضوری پدیده‌وار در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر داشت. چنین مثال‌هایی از ادوار جشنواره می‌توان زد و نتیجه گرفت که امسال هم قرار است شاهد معرفی استعدادهای تازه‌ای شویم. نکته اما اینجاست که فیلم فجر در ۴دوره اخیر کمتر توانسته کنجکاوی علاقه‌مندان سینما را جلب کند و امسال فیلم‌هایی متقاضی حضور در جشنواره شده اند که می‌توانند تنور مهم‌ترین رخداد سالانه سینمای کشور را داغ کنند؛ فیلم‌هایی که مشخص نیست هیأت انتخاب از کنار نامشان گذر کرده یا برخی ملاحظات نامشان را از بخش مسابقه خط زده است. فیلم فجر گرچه سال‌های طولانی است که دیگر آینه تمام‌نمای سینمای ایران نیست ولی همچنان مهم‌ترین ویترین این سینماست و نمی‌توان انکار کرد که ویترین جشنواره امسال خیلی جذاب نیست و بیشتر تداعی‌کننده چند دوره اخیر است که خبری از شور و اشتیاق برای دیدن فیلم‌های جشنواره نبود. اگر «رکسانا»ی پرویز شهبازی و «قاتل و وحشی» حمید نعمت‌الله یا «پیر پسر» اکتای براهنی، به فهرست بخش مسابقه اضافه می‌شد، با چه جشنواره‌ای سر و کار داشتیم؟


این نخستین جشنواره‌ای است که در دولت چهاردهم برگزار می‌شود و بیشتر فیلم‌های حاضر در این دوره، از تیم مدیریت سابق سینما، پروانه ساخت گرفته و جلوی دوربین رفته‌اند. نقش و سهم سیاستگذار در فیلم‌های امسال کمرنگ است و برای قضاوت در مورد عملکرد سازمان سینمایی باید چشم انتظار جشنواره چهل‌وچهارم باشیم. هرچند در همین شرایط هم می‌شد تدارک بهتری دید؛ کاری که جواد شمقدری در نخستین جشنواره‌ای که برگزار کرد انجام داد و با حل مشکل «به رنگ ارغوان» حاتمی‌کیا، به جشنواره بیست‌وهشتم هیجان بخشید. با کمی جسارت می‌شد با همین مصالح موجود، ویترین جشنواره امسال را هم جذاب‌تر چید.


از ۳۳فیلم راه‌یافته به بخش مسابقه، ۳کارگردان متعلق به سینمای دهه60 هستند؛ نسل اول فیلمسازان پس از انقلاب که امسال نمایندگانش ابراهیم حاتمی‌کیا، رسول صدرعاملی و ابوالفضل جلیلی هستند. حاتمی‌کیا پس از ۴سال غیبت با «موسی کلیم‌الله» به فیلم فجر آمده است. رسول صدرعاملی هم آخرین بار به‌عنوان کارگردان با فیلم «سال دوم دانشکده من» در جشنواره سی‌وهفتم حاضر بود و امسال «زیبا صدایم کن» را در فیلم فجر دارد. ابوالفضل جلیلی، غافلگیر کننده‌ترین حضور فیلمسازان دهه60 را رقم زده است. کارگردان «گال» و «یک داستان واقعی» آخرین بار در دهه70 به بخش رقابتی فیلم فجر آمده بود و واپسین حضورش در جشنواره به سال۱۳۸۴ و جشنواره بیست‌وچهارم بازمی‌گردد که «گل یا پوچ» را در بخش جنبی جشنواره جشنواره‌ها داشت. «داد» فیلم تازه جلیلی است که اطلاعات زیادی هم در موردش در دسترس نیست.

تعدادی از مهم‌ترین فیلم‌های جشنواره امسال محصول حوزه هنری، بنیاد فارابی، سیما‌فیلم، سازمان اوج و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هستند. تقریبا همه نام‌آشنایان سینمای ایران که در فیلم فجر حاضرند با تهیه‌کننده‌ای دولتی به فستیوال می‌آیند؛ از فیلم‌های حاتمی‌کیا و صدرعاملی تا تولیدات مهم و استراتژیک جنگی چون «اسفند» دانش اقباشاوی و «خدای جنگ» حسین دارابی و «صیاد» جواد افشار. در 2دوره اخیر جشنواره اتفاق مشابهی در جشنواره فیلم فجر رخ داد. تولیدات استراتژیک که با هزینه‌های سنگین تولید شده بودند به فیلم فجر آمدند و بعضا جوایزی هم گرفتند ولی هیچ‌کدامشان در اکران عمومی موفق عمل نکردند. بماند که در جشنواره هم مورد توجه مخاطبان قرار نگرفتند. امیدواریم فیلم‌های فاخر و گران جشنواره امسال، به چنین سرنوشتی دچار نشوند.

از کارگردان‌هایی که در دهه70 وارد فعالیت حرفه‌ای شدند تنها علی غفاری در فیلم فجر حاضر است. او امسال با «پیشمرگ» به جشنواره می‌آید. مهم‌ترین خاطره فیلم فجر با علی غفاری در جشنواره سی‌ام رقم خورده است؛ سالی که او با فیلم «استرداد» به‌عنوان یکی از پروژه‌های فاخر فارابی در جشنواره حضور داشت. از کارگردانانی که در دهه80 وارد سینما شدند ابوالفضل صفاری و شاهد احمدلو هستند که در جشنواره حاضرند. بقیه کارگردان‌های جشنواره امسال یا در دهه 90 به سینما آمده‌اند یا در همین سال‌های اخیر روی صندلی کارگردانی نشسته‌اند. تعداد قابل توجهی هم فیلم اولی داریم که با کارنامه‌ای سپید به فیلم فجر آمده‌اند؛ جوان‌هایی که قرار است علاقه‌مندان سینما را غافلگیر کنند.


با نمایش 4فیلم انیمیشن، برای نخستین‌بار شاهد بخش مستقلی برای سینمای انیمیشن خواهیم بود. فیلم‌های انیمیشن در سال‌های اخیر رشد کمی و کیفی قابل توجهی داشته و در اکران عمومی هم اتفاق‌های خوبی برای انیمیشن‌های بلند سینمایی رخ داده است‌. کنار فیلم‌هایی چون «بچه زرنگ۲» که انتظار حضورش در جشنواره می‌رفت با مشاهده نام محمدعلی سجادی از کارگردان‌های شاخص دهه60 با فیلم «زال و رودابه» یکی از غافلگیری‌های فهرست فیلم‌های جشنواره امسال رقم خورده است. از آخرین حضور محمدعلی سجادی در فیلم فجر سال‌های زیادی می‌گذرد.


تعدادی از فیلم‌های پذیرفته‌شده محصول شهرستان هستند و گویا برخی‌شان با پروانه ویدئویی ساخته شده‌اند؛ اتفاقی که واکنش‌هایی هم از سوی برخی تهیه‌کنندگان در پی داشته است. نکته جالب اینکه یکی دو فیلم جشنواره با زبان محلی تولید شده‌اند. یکی از شعارهای رئیس سابق سازمان سینمایی، گسترش فیلمسازی در شهرستان‌ها و بهادادن به استعدادهای خارج از پایتخت بود. ظاهرا در جشنواره امسال می‌توان این رویکرد محمد خزاعی و تیمش را محک زد.

در مورد حضور نمایندگان بخش خصوصی، باید با کمی تامل صحبت کرد. تجربه این سال‌ها نشان داده برخی از فیلم‌هایی که به‌عنوان تولید بخش خصوصی به فجر می‌آیند، به‌صورت غیرمستقیم از سوی برخی سازمان‌ها مورد حمایت مالی قرار داشته‌اند. از فیلم‌های بخش خصوصی امسال به نام‌های آشنایی چون نیکی کریمی در مقام تهیه‌کننده برمی‌خوریم و یک مورد جنجالی هم پذیرفته‌شدن کمدی «آنتیک» است که سازنده‌اش عضو شورای پروانه ساخت است.

کمتر از ۳هفته به آغاز چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر باقی مانده و تا زمانی که فستیوال آغاز نشود، نمی‌توان هیچ حکم قطعی‌ای ‌برای آثار حاضر در این رخداد صادر کرد. تجربه سال‌های گذشته را پیش رو داریم ولی انسان به امید زنده است. شاید امسال جوانان بدرخشند و چنان آبروداری کنند که غیبت هیچ نام بزرگی حس نشود.


مکث
عضو هیأت انتخاب :  بهترین‌ها را برگزیدیم
محمدرضا مصباح، عضو هیأت انتخاب جشنواره در صفحه شخصی خود نوشت:

23روز از صبح تا پاسی از شب در کنار رفقا و همکاران حرفه‌ای و هنرمندم بودم و آموختم و آموختم.
در همین‌جا از همه عزیزان هیأت انتخاب بابت تلاش همدلانه و صبورانه‌شان و همچنین از اعضای ستاد جشنواره خصوصا مسعود احمدیان عزیز و احدصادقی نازنین و به‌ویژه از دبیر محترم جشنواره منوچهر شاهسواری بزرگوار که امروز یکی از فیلم‌های بسیار خوب که اتفاقا رأی اکثریت هیأت انتخاب را به همراه داشت و تهیه‌کنندگی آن را سعید شاهسواری به‌عهده داشت برای جلوگیری از هرگونه شائبه و حاشیه کنار گذاشت و صحنه دیگری از تدبیر و ایثار را رقم زد، تقدیر و تشکر کنم. اما آثار درخشان همسفران خلاق و خصوصا جوانان پرانگیزه و آینده‌دار سینمای ایران را دیدیم و لذت بردیم. خدای بزرگ را شاهد و گواه می‌گیرم که تمام مساعی خودمان رو به‌کار گرفتیم تا درست‌ترین تصمیم را بگیریم و با هم عهد کردیم که بدون حب و بغض ببینیم و انتخاب کنیم.
ان‌شاءالله طبق وعده‌ای که مسئولان وزارت ارشاد داده‌اند بسیاری از آثار سینمای ایران که تاکنون به هر دلیلی فرصت نمایش نداشته‌اند در بخش ویژه جشنواره امسال اکران خواهند شد.

اسامی فیلم‌هایپذیرفته‌شده فجر ۴۳

بخش مسابقه:
 «1968» به کارگردانی امیرمهدی پوروزیری و تهیه‌کنندگی ایرج محمدی
 «آبستن» به کارگردانی مصطفی تنابنده و محمد تنابنده و تهیه‌کنندگی جلال تیموری
 «آنتیک» به کارگردانی هادی نائیجی و تهیه‌کنندگی محمود بابایی
 «اسفند» به کارگردانی دانش اقباشاوی و تهیه‌کنندگی مرحوم جلیل شعبانی
 «اشک هور» به کارگردانی مهدی جعفری و تهیه‌کنندگی مجتبی فراورده
 «بازی خون» به کارگردانی حسین میرزامحمدی و تهیه‌کنندگی سعید پروینی
 «بازی را بکش» به کارگردانی محمدابراهیم عزیزی و تهیه‌کنندگی مصطفی کیایی
 «بچه مردم» به کارگردانی محمود کریمی و تهیه‌کنندگی سیدعلی احمدی
 «پیشمرگ» به کارگردانی علی غفاری و تهیه‌کنندگی آرش زینال‌خیری
 «تاکسی درمی» به کارگردانی محمد پایدار و تهیه‌کنندگی محمدجواد موحد
 «ترک عمیق» به کارگردانی آرمان زرین‌کوب و تهیه‌کنندگی محسن چگینی
 «چشم بادومی» به کارگردانی ابراهیم امینی و تهیه‌کنندگی سجاد نصراللهی‌نسب
 «خاتی» به کارگردانی فریدون نجفی و تهیه‌کنندگی محمد کمالی‌پور
 «خدای جنگ» به کارگردانی حسین دارابی و تهیه‌کنندگی سعید سعدی
 «داد» به کارگردانی ابوالفضل جلیلی و تهیه‌کنندگی سیدامیر سیدزاده
 «دست تنها» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی امیرحسین ثقفی
 «رها» به کارگردانی حسام فرهمند و تهیه‌کنندگی سعید خانی
 «زمانی در ابدیت» به کارگردانی مهدی نوروزیان و تهیه‌کنندگی نیکی کریمی
 «زیبا صدایم کن» به کارگردانی رسول صدرعاملی و تهیه‌کنندگی سیدمازیار هاشمی
 «سونسوز» به کارگردانی رضا جمالی و تهیه‌کنندگی سلمان عباسی
 «شاه نقش» به کارگردانی شاهد احمدلو و تهیه‌کنندگی سیدعلی قائم‌مقامی
 «شمال از جنوب غربی» به کارگردانی حمید زرگرنژاد و تهیه‌کنندگی مهدی مددکار
 «شوهر ستاره» به کارگردانی ابراهیم ایرج‌زاد و تهیه‌کنندگی علی اوجی
 «صدام» به کارگردانی پدرام پورامیری و تهیه‌کنندگی مجتبی رشوند
 «صیاد» به کارگردانی جواد افشار و تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی
 «فریاد» به کارگردانی محمدرضا اردلان و تهیه‌کنندگی بهمن اردلان
 «کفایت مذاکرات» به کارگردانی سهیل موفق و تهیه‌کنندگی سیدابراهیم عامریان
 «گوزن‌های اتوبان» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی ابوالفضل صفاری
 «لولی» به کارگردانی رضا فرهمند و تهیه‌کنندگی جلیل اکبری‌صحت
 «ماریا» به کارگردانی مهدی اصغری ازغدی و تهیه‌کنندگی علی لدنی
 «مرد آرام» به کارگردانی بهنوش صادقی و تهیه‌کنندگی مهدی هاشمی
 «موسی کلیم‌الله» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا و تهیه‌کنندگی سیدمحمود رضوی
 «ناتور دشت» به کارگردانی سیدمحمدرضا خردمندان و تهیه‌کنندگی مهدی فرجی
بخش پویانمایی
 «افسانه سپر» به کارگردانی عماد رحمانی و مهرداد محرابی و تهیه‌کنندگی مهدی جعفری‌جوزانی
 «پسر دلفینی2» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمدامین همدانی
 «زال و رودابه» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمدعلی سجادی
 «ژولیت و شاه» به کارگردانی اشکان رهگذر و تهیه‌کنندگی آرمان رهگذر