تحریرالشام‌چگونه بازیگر پرصدای سوریه شد؟
یک حمله بزرگ علیه ارتش و دولت سوریه از طرف گروهی که خود را تحریرالشام می‌نامد، باعث شد تا دولت سوریه طی دو هفته به پایان کار خود برسد و سوریه برگ جدیدی از تاریخ خود را آغاز کند. امروز هیأت تحریرالشام به رهبری احمدالشرع، خود را حاکم دمشق و کل سوریه می‌داند. این گزارش نگاهی به چگونگی شکل‌گیری گروه شورشی هیأت تحریرالشام خواهد داشت که این روزها نامش با تحولات سوریه گره خورده است.
شکل‌گیری اولیه: گروه تحریر الشام در واقع حاصل ائتلاف چندین گروه مسلح بنیادگرا بود و در ژانویه ۲۰۱۷ اعلام موجودیت کرد.
گروه‌های اولیه تشکیل‌دهنده هیأت تحریرالشام: این گروه‌ها عبارت بودند از جبهه النصره، جنبش نورالدین زنکی، لواء الحق، جبهه انصارالدین و جیش السنه.
از جبهه النصره تا هیأت تحریرالشام: جبهه النصره که گروه اصلی تشکیل‌دهنده هیأت تحریرالشام است، تحت رهبری ابومحمد الجولانی که اکنون احمدالشرع خوانده می‌شود، در سال 2016به‌طور علنی روابط خود را با القاعده قطع کرد و نام جدید جبهه فتح الشام را انتخاب کرد. سال بعد، این گروه با چندین گروه دیگر در جنگ سوریه ادغام شد و به هیأت تحریر الشام یا «سازمان آزادی شام» تغییر نام یافت.
چرایی تغییر نام به هیأت تحریرالشام: هدف از این تغییر نام، دور شدن جبهه النصره از برنامه جهادی جهانی القاعده بود.
خاستگاه و ایدئولوژی: هیأت تحریر الشام از نظر عقیدتی ریشه در اعتقادات ایدئولوژیک سلفی نزدیک به گروه‌های بنیاد گرای تروریستی مانند داعش و القاعده دارد. مهم‌ترین گروه تشکیل‌دهنده تحریرالشام با نام جبهه النصره که سال 2011تشکیل شد، به‌عنوان شاخه القاعده سوریه معرفی می‌شد. گروه تحریرالشام پیش‌تر هدف اصلی خود را تشکیل یک حکومت اسلامی در سوریه عنوان کرده بود.
حکومت در ادلب: از سال 2017، هیأت تحریر الشام نیروی غالب و مسلط در ادلب در شمال سوریه بوده است. این گروه عملیات خود را نیز از ادلب آغاز کرد و با پیشروی به سمت حلب و سپس حمص، موفق به تصرف کامل شهر دمشق، پایتخت سوریه شد.
ساختار سازمانی گروه تحریرالشام: هیأت تحریر الشام ساختاری پیچیده و چندگانه دارد. این گروه توسط یک شورای مرکزی اداره می‌شود که در زمینه تصمیم‌گیری‌های کلیدی ایفای نقش می‌کند. رهبر کنونی این گروه، ابومحمد الجولانی نقشی اساسی در هدایت آن ایفا می‌کند.
سایر بخش‌های تحریرالشام: این گروه علاوه بر شورای مرکزی، دارای بخش‌های مختلفی ازجمله نظامی، اطلاعاتی، سیاسی و رسانه‌ای است. شاخه نظامی این گروه به انجام عملیات‌های مسلحانه علیه نیروهای دولتی و سایر گروه‌های مخالف موظف است. شاخه اطلاعاتی این گروه به جمع‌آوری اطلاعات و اجرای عملیات‌های امنیتی موظف است. در سال‌های اخیر، هیأت تحریر الشام تلاش کرده بود تا از طریق ایجاد نهادهای خدماتی و اداری در مناطق تحت کنترل خود، نوعی حکومت محلی تاسیس کند.
در فهرست گروه‌های‌تروریستی: کشورهای مختلفی ازجمله آمریکا، روسیه و ترکیه، همچنان تحریرالشام را به‌عنوان یک سازمان تروریستی در فهرست گروه‌های تروریستی خود حفظ کرده‌اند. این مسئله سبب شده است که هیأت تحریر الشام تحت فشارهای متعدد و شدیدی قرار بگیرد و مجبور به تغییرات اساسی در رویکرد خود شود.
چالش بزرگ هیأت تحریرالشام: وجود اختلافات داخلی و رقابت با سایر گروه‌های مخالف یکی از چالش‌های بزرگ هیأت تحریرالشام است. مهم‌ترین نکته درباره اعضای این گروه آن است که بعضی از اعضای هیأت تحریر الشام با رویکردهای معتدل‌تر مخالف هستند و این مسئله به بروز اختلافات داخلی منجر شده است. هیأت تحریر الشام همچنین تلاش کرده است با سایر گروه‌های مخالف دولت بشار اسد نیز همکاری کند. اما این همکاری‌ها اغلب به دلایلی ازجمله اختلافات ایدئولوژیک و سیاسی دچار تنش شده است.
آینده تحریرالشام: سرنوشت هیأت تحریر الشام تا حد زیادی به تحولات سیاسی و نظامی سوریه بستگی دارد. این گروه ممکن است تلاش کند با تعدیل بیشتر مواضع خود و ارائه چهره‌ای معتدل‌تر، به یک بازیگر سیاسی مشروع در سوریه تبدیل شود. با این حال، وجود سایر گروه‌های رقیب بنیادگرا ممکن است سد بزرگ این گروه برای تعدیل بیشتر مواضع سلفی‌گرایانه خود باشد. در عین حال، نحوه مواجهه جامعه بین‌المللی و کشورهای منطقه با این گروه می‌تواند تأثیرات بلندمدتی بر وضعیت سوریه و آینده گروه‌های مسلح در خاورمیانه نیز داشته باشد.
پرچم اولیه سوریه در دست مخالفان
بلافاصله پس از سقوط دولت بشار اسد در دمشق، مخالفان و شورشیان مسلح پرچم با نوار قرمز حاشیه بالایی را کنار گذاشتند و پرچم دیگری با نوار سبز در حاشیه بالایی جایگزین کردند. جالب است بدانید پرچم با نوار سبز در دست شورشیان مسلح در واقع همان نخستین پرچم سوریه در زمان تاسیس است. طراحی پرچم سوریه به قرن بیستم‌بازمی‌گردد و برای نخستین بار پس از استقلال سوریه از قیمومیت فرانسه در سال ۱۹۴۶ به تصویب رسید. نخستین پرچم سوریه دارای سه نوار افقی مساوی سبز، سفید و سیاه بود که سه ستاره پنج پر قرمز نماد گروه‌های مذهبی اصلی این کشور در آن زمان بر آن نقش بسته بود. طرح اولیه پرچم سوریه از پرچم آزادیبخش اعراب الهام گرفته بود که در طول انقلاب اعراب علیه حکومت عثمانی مورد استفاده قرار گرفت و به تاسیس کشورهای مختلف بعد از فروپاشی عثمانی منجر شد.
