در گلوبندک هم شب تمام می‌شود
سیدسروش طباطبایی‌پور
در آن روزگارکه تنها پل ارتباطی، کرسی‌های‌مادربزرگ و کوچه‌های تنگ آشتی‌کنان و قهوه‌خانه‌های کم‌نور محله‌های پایتخت بود، تهرانی‌ها همین‌که آفتاب کرکره روز را پایین می‌کشید، دور هم جمع می‌شدند و چای قند‌پهلو می‌نوشیدند و لحظه‌هایی ناب را تجربه می‌کردند.
از آن لحظه‌های صمیمی حالا تنها خاطره‌هایی مانده که در عکس‌های قدیمی و قصه مادربزرگ‌ها و ترانه‌های به‌یادماندنی می‌شود ردشان را گرفت: «شب‌های گلوبندک چه ناتمومه....»
یکی از این محله‌ها، محله گلوبندک بود؛ جایی که تهرانی‌های قدیم، آنجا خاطره‌های ناگفته فراوان دارند.
چرا گلوبندک؟
محله گلوبندک که حالا تنها از آن چهارراهی باقیمانده، یکی از محله‌های باصفای تهران بود؛ جایی پر از باغ و درخت و چشمه‌ای جوشان که آنجا را سیراب می‌کرد. می‌گویند آب آن چشمه، آنقدر جوشان بود که برای جلوگیری از هدر‌رفت آن، مجبور شدند آن را با تنبوشه‌ها یا همان لوله‌های سفالی هدایت کنند و چون از برخی قسمت‌های تنبوشه‌ها، آب با فشار بالا می‌زد، برای مهار آن از «شترگلو»هایی بهره‌می‌بردند که به آنها گلوبند هم می‌گفتند. به‌دلیل فراوانی گلوبندها، این محله پر‌آب به نام گلوبندک معروف شد.
محدوده
این محله قبل از دهه20 خورشیدی که تنها به چهارراهی محدود شد، از شرق به کوچه آشتیانی‌ها و خانه روحانی مشهور، میرزا حسن آشتیانی می‌رسید؛ از غرب محدود به خانه عضدالملک، از رؤسای ایل قاجار و از درباریان دوره قاجار محدود می‌شد؛ از شمال به بازار و از جنوب به چاله حصار و خانه مستوفی‌الممالک، یکی از صدراعظم‌های ناصرالدین‌شاه قاجار است. این محله در آن روزگار از محله‌های اعیان‌نشین متصل به قدرت بوده و حالا تنها به تقاطع خیابان 15خرداد با خیابان خیام محدود شده است.
عمارت مستوفی‌الممالک
یکی از عمارت‌های باقیمانده از آن روزگار گلوبندک، خانه مستوفی‌المالک است. برخی معتقدند این عمارت، نخستین بنای تاریخی و فرنگی‌ساز ناصری در ایران است که در سال1300 شمسی و با الهام از معماری فرانسوی ساخته شده است.
این خانه، در اواخر دوره سلطنت ناصرالدین شاه در میان باغی به وسعت 50هزار متر بنا شد که امروزه تنها 1700متر آن باقیمانده است.
میرزا‌حسن یا همان مستوفی‌الممالک به سبب هوش و ذکاوتش، 8بار رئیس الوزرا، 6بار وزیر جنگ، 4بار وزیر داخله، 2بار وزیر مشاور و یک‌بار وزیر مالی عهد قاجار و پهلوی اول بود. چون در همین خانه، گاهی نشست‌های سیاسی هم برپا بود، به «خانه سیاسی تهران» هم معروف است. در این محله کاروانسراهای تاریخی چون سرای نظام‌وزیر و سرای دلگشا بنا شده بود که حالا چیزی از آنها باقی نمانده است.
امروز
اگر در این محله از اندک سازه‌های تاریخی به‌جا مانده از آن روزگار بگذریم، امروز به چهارراهی می‌رسیم که تنها نام چهارراه گلوبندک را با خود یدک می‌کشد. اما از نظر شهری و تجاری، همچنان چهارراه گلوبندک که اکنون بخشی از محله سنگلج تهران است، اهمیت دارد و جایی شلوغ و پر‌رفت‌و‌آمد است.
