چه خبر از توافق 25 ساله ایران و چین؟

حسام رضایی-روزنامه‌نگار

دیدارهای اخیر زونگ پی‌وو، سفیر جمهوری خلق چین در ایران، با محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهور و علی لاریجانی، مشاور رهبرمعظم انقلاب اسلامی و تأکید طرفین بر اهمیت تنظیم توافق‌های عملیاتی براساس برنامه جامع ۲۵ساله راهبردی 2کشور، بار دیگر این توافق را بر سر زبان‌ها انداخته‌است. ظریف در دیدار با سفیر چین، با تأکید بر اهمیت تنظیم توافق‌های عملیاتی براساس برنامه جامع ۲۵ساله راهبردی 2کشور، به‌طور ویژه به تقویت همکاری‌های دوجانبه در حوزه صنایع پاک و انرژی‌های تجدیدپذیر اشاره کرد. همچنین سفیر چین در تهران با ارائه گزارشی از دستاوردهای روابط 2کشور در سال‌های اخیر، عزم دولت چین برای توسعه همه‌جانبه روابط با ایران را مورد تأکید قرار داد و افزود: «پکن برای روابط با تهران اهمیت فوق‌العاده‌ای قائل است و با توجه به تحولات منطقه‌ای و جهانی، رایزنی‌های سیاسی 2کشور بیش‌ازپیش باید تقویت شود». اما توافق مذکور چه پیشینه سیاسی‌ای دارد و واجد چه مفادی است و هم‌اکنون در چه وضعیتی به سر می‌برد؟
نقش ویژه علی لاریجانی
اسفند سال1397 بود که محمدجواد ظریف به همراه علی لاریجانی به چین سفر کردند تا در دوره پس از خروج آمریکا از برجام، بتوانند همکاری‌های اقتصادی خود با بلوک شرق را گسترش دهند.

دلایل حضور لاریجانی در کنار ظریف:
  رفع گلایه‌مندی چینی‌ها بابت سردی رفتار دولت روحانی با بلوک شرق
  دادن تضمین سطح بالا از سوی حاکمیت ایران به هسته سخت قدرت در چین
  رویکرد راهبردی نظام نسبت به ارتباط با چین

هیاهو برای هیچ
با اینکه قرار نبود هیچ خدمات یا امتیاز ویژه‌‌ای نظیر واگذاری بخشی از خاک ایران به چین برای اجرای پروژه‌ها داده شود، جریان غربگرا با ضد‌ملی تصویرکردن این سند، مدعی تاراج منابع کشور به‌دست چینی‌ها شد.

5دروغ شاخدار ضد‌انقلاب درباره سند:
1-  استقرار ۵هزار نیروی امنیتی چین برای محافظت از کارگران چینی در ایران
2-تاراج معادن طلای ایران
3-دادن امتیاز صید ماهی در آب‌های جنوب به چینی‌ها
4-واگذاری منطقه آزاد کیش به طرف چینی
5- عقب‌نشینی چین از قرارداد در آینده به‌خاطر منافع آمریکا

چند نکته مهم درباره اهداف سند
  سوق‌دادن مشارکت راهبردی جامع چین-ایران، مبتنی بر رویکرد برد-برد
  گسترش همکاری‌های دوجانبه اقتصادی و تجاری
  حمایت از مواضع یکدیگر و همکاری در مجامع بین‌المللی و سازمان‌های منطقه‌ای
  گسترش همکاری نظامی برای تقویت ظرفیت‌های دفاعی و راهبردی
  گسترش و توسعه همکاری‌های جامع برای ایجاد بزرگراه، خط‌آهن و اتصالات دریایی به‌منظور ارتقای نقش ایران در ابتکار کمربند-جاده
  همکاری‌های گردشگری، علمی-آکادمیک، فناوری و تبادل تجارب در آموزش نیروی انسانی
  ریشه‌کن‌کردن فقر و بهبود وضعیت معیشت مردم در مناطق کمتر توسعه‌یافته

وضعیت کنونی سند چطور است؟
مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین روز 22آبان1402 در گفت‌وگو با روزنامه ایران اعلام کرد که سند همکاری‌های 25ساله ایران و چین رسما در مرحله اجرا قرار گرفته‌است. سفر ژانگ گوو چینگ، معاون نخست‌وزیر چین به ایران در 14آذر1403 و همزمان سفر کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه به چین، آخرین تلاش‌های 2طرف برای تداوم اجرای این سند بوده‌است.


چند نتیجه عملی سند راهبردی برای ایران:
  خرید اتوبوس‌ها و تاکسی‌های برقی
  بهره‌مندی ایران از تکنولوژی برتر چین در زمینه خودرو
  استفاده از توان تکنولوژی چین در حوزه کشاورزی: 1- بازیافت پساب‌های مزارع نیشکر، 2- کاشت خشک برنج، 3- حوزه‌های ژنتیک گیاهی
  افتتاح مرکز تجاری ایران و چین در شهر شانگهای با هدف توسعه صادرات غیرنفتی و ارائه خدمات به تجار و فعالان اقتصادی

انتشار متن پیش‌نویس سند همکاری‌های 25ساله
متن پیش‌نویس تهیه‌شده توسط وزارت امور خارجه با تیتر «ویرایش نهایی/ برنامه همکاری‌های جامع فیمابین جمهوری خلق چین و جمهوری اسلامی ایران» تیرماه1399 در فضای مجازی منتشر شد که مشتمل بر ۹بند و ۳ضمیمه بود.

چند نکته درباره پیش‌نویس سند:
1- حضور چین در همه بخش‌های سرمایه‌گذاری و انتقال دانش به ایران
2- این قرارداد عمدتاً حالت تفاهمنامه دارد و در آن، ارقام و اعدادی درج نشده‌است
3- لزوم انعقاد قرارداد‌های جداگانه‌ برای اجرایی‌شدن این پیش‌نویس
4- هدف‌گذاری‌های این قرارداد در هر مرحله می‌تواند اجرا نشود و یا اجرایش متوقف شود

امضای سند؛ 5ماه مانده به پایان کار دولت روحانی
ظریف و وانگ‌یی، وزیران امور خارجه ایران و چین روز هفتم فروردین سال1400 سند همکاری‌های جامع 2کشور را در محل وزارت امور خارجه کشورمان امضا کردند. این سند تنها در فاصله 5‌ماه مانده به پایان کار دولت روحانی امضا شد که نشان می‌داد دولت وقت چه فرصت بزرگی را برای توسعه کشور به کمک متحدان خود از دست
داده است.