گزارش
صبرمان در آلودگی تمام می‌شود
نیم‌نگاهی به تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم هوای آلوده بر روان شهروندان
آرش نهاوندی- روزنامه‌نگار
احتمالا این حرف را از خیلی‌ها شنیده‌اید که می‌گویند مردم در هوای آلوده و کلا در شهرهای بزرگ که روزهایی از سال با آلودگی و دود روبه‌رو هستند، بیشتر عصبی می‌شوند؛ درحالی‌که در ایام سفر و در مناطق خوش آب و هوا حوصله و تسلط بر اعصاب بیشتری دارند. آیا چنین ادعایی درست است؟ باید اشاره کنیم که بله! آلودگی هوا اثرات مختلفی بر جسم و روان ما می‌گذارد و همین‌ها می‌توانند رفتارهای ما را تحت‌الشعاع قرار بدهند. در این‌باره به گفت‌وگو با دکتر حبیب‌الله مسعودی فرید، متخصص طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی پرداخته‌ایم. نکته‌های جالب این گفت‌وگو را پیش رو دارید.
یک مقایسه راهگشا
اگر بخواهیم شهروندان 2 شهر هم تراز را که یکی دارای هوای آلوده است و دیگری هوای آلوده ندارد، با یکدیگر مقایسه کنیم متوجه خواهیم شد که مردم شهرهای آلوده پرخاشگرترند، چرا که آلودگی هوا بر خلق وخو خیلی تأثیر می‌گذارد.
چگونگی مدیریت رفتار در آب و هوای آلوده
2 موضوع وجود دارد؛ یکی راهکارهای کلان است که به دولت و حاکمیت مربوط می‌شود و دیگری رفتارهای فردی است. قطعا در زمینه کاهش آلودگی هوا باید تمام سازمان‌های مسئول جدی‌تر وارد شوند و برنامه‌های کوتاه‌مدت و درازمدتی را که هنوز اجرا نشده، به‌طور کامل اجرا کنند. از سوی دیگر ما هم می‌توانیم راهکارهای فردی را در زمان آلودگی هوا اجرایی کنیم. ما به‌عنوان یک فرد از وضعیتی که در آن قرار داریم باید آگاه باشیم، یعنی بدانیم نه‌تنها مشکلات اقتصادی بلکه آلودگی هوا هم می‌تواند باعث پرخاشگری شود.
باید متوجه این مسئله باشیم که به‌دلیل آلودگی هواست که نسبت به روزهای دیگر قدری کم‌طاقت‌تر شده‌ایم. امکان دارد در این وضعیت به اشتباه فردی پای شما را لگد کند که به‌دلیل تأثیرات آلودگی هوا ممکن است شما واکنش نسبتا شدیدی از خود نشان دهید، درحالی‌که اگر هوا آلوده نباشد و وضعیت مناسب‌تر و عادی‌تری داشته باشد، شما نیز بی‌شک واکنش عادی‌تری وجود از خود در قبال این اتفاق نشان می‌دهید. در واقع باید متوجه این مسئله باشیم که اکنون در وضعیت آب و هوایی نامناسبی هستیم که می‌تواند بر خلق و خوی‌مان تأثیر بگذارد، اما اگر همین اتفاق در وضعیت مناسب‌تر آب و هوایی یا یک روستا یا شهری که آب و هوای مناسبی داشت رخ می‌داد، امکان داشت ما واکنش شدید و پرخاشجویانه‌ای از خود نشان ندهیم.
تنها کاری که می‌توانیم برای پیشگیری از پرخاشگری در وضعیت آلودگی هوا انجام دهیم آگاهی نسبت به وضعیت روحی خود در آن موقعیت خاصی است که در آن قرار داریم و اینکه بدانیم رفتاری که می‌خواهیم نسبت به فرد دیگری از خود بروز دهیم ناشی از آلودگی هوا و وجود گاز و ذرات ریز داخل هواست که باعث شده به‌دلیل اینکه در این وضعیت اکسیژن و خون کمتری به مغزمان برسد و تحمل ما کمتر بشود.
تغییرات آلودگی هوا در بدن
1. پرخاشگری
2. کاهش تمرکز
3. کاهش میزان خون‌رسانی و اکسیژن به مغز
4. افزایش میزان ریسک فاکتوری و درست انجام ندادن کارها
تأثیر آلودگی هوا روی رفتار
1. مستقیم: می‌تواند به‌طور مستقیم تمرکز افراد را کم کند.
2. غیرمستقیم: سلامت جسمی افراد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و تاب‌آوری‌شان را پایین می‌آورد.
تحقیقات خارجی چه می‌گویند
قرار گرفتن در معرض سطوح بالای آلودگی هوا باعث حملات آسم، بیماری‌های قلبی و عروقی و سایر مشکلات سلامتی در افراد می‌شود. تحقیقاتی که در این‌باره در دانشکده بهداشت عمومی و دانشگاه ایالتی کلرادو انجام گرفته نشان می‌دهد که تنفس هوای آلوده حتی برای یک روز احتمالا باعث می‌شود افراد پرخاشگرتر و خشن‌تر شوند. یافته‌های آنها در مجله اپیدمیولوژی منتشر شده است.
نتایج این مطالعه نشان داد
افزایش سطح آلودگی روزانه هوا خطر رفتارهای جنایی خشونت‌آمیز را تشدید می‌کند.
آلودگی هوا خطر بروز جرائم غیرخشونت‌آمیز را افزایش نمی‌دهد؛ جرائمی که شامل زور، تهدید یا جراحت نمی‌شود (مانند سرقت اموال).
خطر رفتار خشونت‌آمیز حتی در غلظت‌های کم آلودگی که معمولا برای تنفس افراد، ایمن درنظر گرفته می‌شود، افزایش می‌یابد.
آلودگی‌های اضطراب‌زا
نتایج تحقیقاتی که در گذشته انجام شده نشان داده که آلودگی هوا موجب افزایش احساس اضطراب در انسان‌ها می‌شود. اضطراب هم رابطه مستقیمی با رفتارهای غیراخلاقی دارد. معمولا اضطراب را عامل اصلی برخی از بی‌اخلاقی‌ها می‌دانند. آلودگی هوا، اضطراب را افزایش می‌دهد و در نهایت، منجر به انجام کارهای مجرمانه و رفتارهای غیراخلاقی می‌شود.
آلودگی‌هایی که ما را به هم می‌ریزد
علائم جسمی هم بر پرخاشگری می‌تواند تأثیرگذار باشد. قاعدتا زمانی که فردی از خانه بیرون می‌رود و به‌دلیل آلودگی هوا دچار تنگی نفس، سرفه‌های متعدد، سردرد، آبریزش بینی و قرمزی چشم می‌شود روی رفتارش هم تأثیر می‌گذارد. آلودگی هوا هم مستقیم روی رفتار افراد تأثیرگذار است و هم غیرمستقیم. این موارد عوارض کوتاه‌مدت آلودگی هواست؛ این پدیده یک‌سری عوارض طولانی‌مدت هم دارد که با عوارض قلبی و عروقی یا ابتلا به سرطان مشخص می‌شود. تأثیر آلودگی هوا به‌ویژه در کودکان بیشتر است.
