گپ
طنین جهانی یک ساز 700ساله
یک نوازنده قدیمی بلوچ به بهانه ثبت جهانی‌ساز رباب در یونسکو پیشنهادهایی برای ماندگاری این هنر محلی دارد
راحله عبدالحسینی-روزنامه‌نگار
از نیمه آذر امسال که مهارت ساختن و نواختن رباب در فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو به‌صورت مشترک بین ایران، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان ثبت جهانی شد، نگاه‌ها به سمت منطقه بلوچستان در جنوب سیستان و بلوچستان و خطه خراسان جلب شد. نوازندگی رباب در سراوان در منطقه بلوچستان، قدمتی 700ساله دارد و اهالی روستاهای آن، این هنر را سینه به سینه از پدران خود آموخته‌اند.
خانه‌هایی که آموزشگاه است
روستاهای ناگان، دهک، کلپورگان، کوشکوک و دیگر روستاهای سراوان در منطقه بلوچستان، نوازندگان از روز اولی که رباب به دست گرفته‌اند، کلاس آموزش موسیقی به خود ندیده‌اند. خانه‌های روستا سال‌هاست آموزشگاهی شده که استادان و نوازندگان قدیمی هر چه را در چنته دارند به جوان‌ترها یاد می‌دهند.
محمدعارف سیدزاده، 53ساله و اهل روستای دهک است. هنوز اول راه نوجوانی بود که زخمه زدن بر رباب را از مرحوم پدرش آموخت. او به همشهری می‌گوید: «کلاس موسیقی نداشتیم و هنوز هم نداریم. هر روز در خانه‌مان باز بود و برای آموزش پیش پدرم می‌آمدند. صدای رباب مرا هم شیفته خودش کرد. 2سال طول کشید تا فوت و فن نوازندگی رباب را از پدرم آموختم.» سیدزاده ادامه صحبتش را به جهانی شدن رباب ربط می‌دهد و می‌گوید: «جهانی شدن رباب یعنی اهمیتی که این ساز داشته و خوشبختانه زمینه‌ای فراهم شده تا این ساز قدیمی بیشتر شناخته شود و صدایش هم به گوش دنیا برسد.
رهاورد جهانی شدن برای نوازندگان حمایت مالی برای برگزاری کلاس‌های آموزشی به شکل آکادمیک خواهد بود تا آموزش‌ها از حالت سنتی به شکل رسمی در آید و بیشتر بتوانیم از دانش و تجربه استادان این منطقه بهره ببریم.»
مراسم مولودی‌خوانی
نوای رباب به این دلیل در منطقه بلوچستان ماندگار شده و قرن‌ها قدمت دارد که در مراسم آیینی نواخته می‌شود. سیدزاده می‌گوید: «مراسم مولودی‌خوانی بلوچ با رباب معنا پیدا می‌کند.» موسیقی مذهبی در میان فرهنگ بلوچستان جایگاه خاصی دارد. مراسم گواتی (ذکرخوانی مذهبی) تاریخ کهنی در آداب و رسوم مردمان این سرزمین دارد. در این مراسم مذهبی بلوچستان، ذکرخوان به همراه نوازنده رباب در میان جمع ذکر می‌گوید و حاضران نیز در بخش‌هایی با تکرار ترجیع‌بندهای شعر، خواننده و نوازنده را همراهی می‌کنند. محمدصدیق دهواری، پژوهشگر میراث سیستان و بلوچستان به همشهری می‌گوید: «ساز رباب در محافل شعرخوانی یا همان ذکرخوانی که اشعاری از دیوان حافظ، شمس و مولانا خوانده می‌شود، نواخته می‌شود. برگزاری مراسم مولودی‌خوانی شب‌های دوشنبه و چهارشنبه در خانه‌های روستاهای سراوان به قوت خود باقی است.»
در همینه زمینه :
