مسجد تاریخ ساز

مسجد امام‌ خمینی(ره) تهران، مسجد فتحعلی‌شاه یا همان مسجد شاه یکی از مکان‌هایی است که ماجراهای آن به نقطه عطفی در تاریخ انقلاب مشروطه بدل شد. درست 119سال پیش، در حیاط این مکان مقدس، علاءالدوله، حاکم مستبد تهران 2تاجر معروف تهران را به خاطر افزایش قیمت قند فلک کرد و مثل امروز، یعنی 21آذر سال1284 شمسی، سخنرانی جمال‌الدین واعظ اصفهانی در شبستان همین مسجد چنان آتش مشروطه‌خواهی را تند کرد که مظفرالدین‌شاه قاجار مجبور شد 2تصمیم مهم بگیرد: اول، عزل صدراعظمش و دوم، امضای فرمان مشروطه.

تولد
این مسجد حدود 180سال پیش و در زمان فتحعلی‌شاه قاجار در ضلع جنوب شرقی میدان 15خرداد تهران بنا شد و سال‌ها بعد به دستور ناصرالدین‌شاه، 2مناره در دوطرف گلدسته‌ به مسجد اضافه شد. یکی از ویژگی‌های این بنا آن است که ساختمان مسجد برای هماهنگی با قبله با حدود 30درجه انحراف نسبت به خیابان‌های اطراف ساخته شده که آن‌قدر استادانه کار شده که تشخیص آن سخت است.

معماری
طراحی این مسجد و جزئیات آن بسیار شبیه به مسجد وکیل شیراز یا مسجد امام اصفهان است. به همین دلیل به‌ نظر می‌رسد برای ساخت این بنا از هنرمندان معمار شیراز و اصفهان بهره ‌گرفته‌اند، اما معمار آن به‌درستی مشخص نیست. وسعت صحن مربع، گنبد بزرگ کاشی‌کاری‌شده، شبستان و طاق‌نماها و سردر این بنای باشکوه بسیار چشم‌نواز است.

کاربرد
به‌دلیل همجواری با بازار بزرگ تهران، این مسجد 11هزار مترمربعی یکی از پررفت‌و‌آمدترین مساجد تهران است و ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد. ازجمله اینکه راهروهای آن به‌ گونه‌ای است که بخش‌هایی از بازار تهران را به هم مربوط می‌کند و رهگذران می‌توانند بدون ورود به صحن اصلی از فضای معنوی این مسجد بهره‌مند شوند.

حوادث
علاوه بر فلک‌ شدن تجار در سال قبل از صدور فرمان مشروطه، حوادث مهم دیگری هم در این مسجد رخ داده که در تاریخ تهران و ایران اثرگذار بود. ترور رزم‌آرا، نخست‌وزیر ایران در سال1329 شمسی و ترور نافرجام حسین علاء در سال1334 در صحن این مسجد از این دست است. همچنین تشکیل جلسات و برگزاری سخنرانی‌ها در شبستان‌ها و غرفه‌های این مسجد نقش زیادی در روشنگری مردم تهران، به‌خصوص بازاری‌های مشروطه‌خواه داشت. در ضمن، این مسجد یکی از پایگاه‌های مهم بازاریان در قیام 15خرداد سال1342 و انقلاب اسلامی سال1357 بود.