دغدغه‌های روزگار دانشجویی

فهیمه طباطبایی- روزنامه‌نگار

کمتر کشوری در دنیا هست که مانند ایران روز دانشجو داشته باشد؛ 71سال پیش، حدود 4‌ماه بعد از کودتای 28مرداد سال1332، ریچارد نیکسون، معاون رئیس‌جمهور وقت آمریکا برای دیدار با محمدرضا پهلوی به ایران آمد، دانشجویان خشمگین از کودتای آمریکایی، حضور او را در ایران تاب نیاوردند و دست به اعتراضات گسترده در دانشگاه‌ها زدند.
 مصطفی بزرگ‌نیا، احمد‌قندچی و مهدی شریعت‌رضوی 3‌دانشجویی بودند که در دانشکده فنی دانشگاه تهران بر اثر شلیک نیروهای امنیتی به شهادت رسیدند و خون‌شان باعث جوشش روز دانشجو در ایران شد. اما طی این 71سال، دانشجویان فرازونشیب‌های زیادی را در دانشگاه‌های ایران داشته‌اند؛ روزهای خوب و بدی که تاریخ جنبش‌های دانشجویی را رقم می‌زند.
حالا در سده1400 دانشجویان ایرانی مطالبات متفاوتی دارند که می‌خواهند مسئولان نظام آموزشی کشور در وزارت علوم، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و... درباره آنها تصمیمات تازه و متناسب با شرایط روز دنیا را بگیرند.
ارتقای سطح علمی استادان، تغییر و به روزرسانی سرفصل دروس دانشگاهی متناسب با علوم روز، تجهیز محیط آزمایشگاهی و کتابخانه‌های دانشگاه‌ها، ایجاد تسهیلات مالی جدید برای دانشجویان نخبه جهت پژوهش‌های علمی و جلوگیری از مدرک‌فروشی بخشی از این مطالبات است که دانشجویان در دانشگاه‌های مختلف کشور خواستار آن هستند.

ارتقای سطح علمی استادان
الیسا خداوردی، دانشجوی دانشگاه خواجه نصیر طوسی، عقب بودن برخی از استادان از علوم روز دنیا و ایستایی آنها در بسیاری از علوم را مشکل اساسی دانشجویان در دهه اخیر می‌داند و می‌گوید: «برخی از استادان همچنان اصرار به آموزش علومی دارند که از علوم فنی و مهندسی جدید بسیار عقب‌تر است. این بحران را در رشته‌های مکانیک، برق و فناوری اطلاعات و مخابرات به‌شدت می‌توان دید. همین باعث شده که دانشجوی این رشته‌ها به‌شدت احساس عقب‌افتادگی و ناکارآمدی كند و درس‌ها را صرفا برای پاس کردن، نمره و مدرک گرفتن بخواند.» این بحران فقط مخصوص دانشجویان فنی و مهندسی نیست و دانشجویان علوم پایه و انسانی نیز نسبت به آن انتقاد دارند. امیرحسین مدرسی، دانشجوی رشته مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی در این‌باره می‌گوید: «برخی از استادان در علوم روز از دانشجویان عقب‌تر هستند و این باعث مایوس شدن دانشجو می‌شود. مثلا در بحث هوش مصنوعی، استادهایی داریم که نسبت به کاربرد آن آگاهی خیلی کمی دارند، درحالی‌که هوش مصنوعی در دنیا تبدیل به یک پدیده بسیار شگفت‌انگیز در علوم مختلف به‌ویژه علوم انسانی شده است و به‌شدت به ارتقای آموزش کمک می‌کند.»

محتوای درسی باید تغییر کند
در کنار لزوم ارتقای سطح علمی استادان دانشگاه‌ها به‌خصوص اعضای هیأت‌علمی، دانشجویان درخواست ارتقای محتوای درسی و سرفصل آن به‌ویژه در دروس تخصصی را براساس علوم روز دنیا دارند. البته این مطالبه‌ای است که استادان و رؤسای دانشگاه‌ها هم دارند. حنانه جعفریان، دانشجوی دکتری مهندسی بیوالکتریک دانشگاه صنعتی شریف می‌گوید: «تغییر سر فصل دروس منطبق با علوم جهانی در ایران با سرعت خیلی کمی دنبال می‌شود، مگر اینکه شاهد خلاقیت استادان یا خود دانشجویان در این حوزه باشیم وگرنه سرفصلی که وزارت‌علوم تصویب کرده بسیار عقب است. این مطالبه بسیاری از دانشجویان به‌خصوص در رشته‌های فنی و مهندسی است. برخی از دروسی که در دانشگاه باید بخوانیم مربوط به 2 یا 3 دهه پیش است، خوب چه‌کسانی و چه زمانی قرار است آن را متناسب با جلو رفت دنیا تغییر دهند؟ این رخوت از کجا می‌آید که گریبان دانشگاه را گرفته و آن را به عقب پرت می‌کند؟»

تجهیز آزمایشگاه و کتابخانه
مجهز کردن آزمایشگاه‌ها و محیط‌های کارگاهی دانشگاه‌ها از دیگر مطالبات دانشجویان است؛ به‌خصوص دانشجویان فنی حرفه‌ای که بیشتر دروس‌شان عملی است و باید در محیط آزمایشگاهی و کارگاهی کار کنند. البته که در همه سال‌های گذشته بودجه‌های زیادی صرف مجهز کردن آزمایشگاه‌ها شده‌ است اما همچنان برخی دانشگاه‌ها در این زمینه مشکل دارند. جلال سیستانی، دانشجوی دانشگاه شهید رجایی در این‌باره می‌گوید: «برخی از تجهیزات کارگاهی و آزمایشگاهی ما برای 50 سال پیش است. شاید برایتان عجیب باشد اما ما برای برخی از دروس هنوز خودروی پیکان و تلویزیون سیاه و سفید را باز می‌کنیم تا با سیستم یک خودرو یا تلویزیون آشنا شویم درحالی‌که الان هم ماشین پیکان و هم تلویزیون سیاه و سفید منسوخ شده است.»
او می‌افزاید: «برخی از صنعتگران بخش خصوصی در سال‌های گذشته به کمک دانشگاه آمده‌اند و بر حسب نیاز خود برای پرورش نیروی کارآمد، برخی تجهیزات را در اختیار دانشگاه قرار داده‌اند اما این برای همه رشته‌ها نیست و دانشجویان واقعا در بخش کارگاهی مشکل دارند و در تنگنا هستند. به‌طور جدی نیاز است که منابع و تجهیزات کارگاهی در دانشگاه‌های فنی حرفه‌ای و همچنین کتاب در کتابخانه‌های این دانشگاه‌ها تغییر پیدا کند تا دانشجو بعد از درس احساس نکند که در دانشگاه چیزی یاد نگرفته و نیاز به تحصیلات‌ تکمیلی در آموزشگاه‌ها و مؤسسات خصوصی دارد.»
سیستانی می‌گوید: «در کنار آن اگر واقعا قرار است پیوندی بین صنعت و دانشگاه رقم بخورد با شعار و جلسه‌های مشترک، ماجرا حل نمی‌شود باید این اتفاق در فضای واقعی صورت بگیرد، یعنی صنعتگران به دانشگاه بیایند و برعکس، ما نیز در دوره تحصیل خود به محیط‌های کارگاهی و صنعتی برویم.»
مطالبات صنفی و سیاسی دانشجویان متعدد است و دانشجویان هر دانشگاه و هر رشته، پرسش‌ها و مطالبات زیادی را مطرح می‌کنند؛ مطالباتی که برخی از آنها محقق شده و برخی دیگر به دانشجویان دیگری منتقل می‌شود.

درد مدرک‌فروشی و پردیس دانشگاهی
مدرک‌فروشی دردی است که حالا نزدیک به 2دهه می‌شود که به جان دانشگاه‌ها افتاده و گریبان آن را رها نمی‌کند. پذیرش دانشجویان پولی در پردیس‌های دانشگاهی دانشگاه‌های معتبر کشور از یک سو و پایان‌نامه‌سازی‌ و پایان‌نامه فروشی از سوی دیگر سطح علم را در دانشگاه‌ها پایین آورده است؛ مسئله‌ای که دانشجویان نخبه به آن اشاره می‌کنند. فربد سیاری، دانشجوی کارشناسی ارشد مردم‌شناسی دانشگاه تهران در این‌باره می‌گوید: «بسیاری از ما تمام وقت و انرژی خودمان را صرف درس خواندن کرده‌ایم و از تفریحاتمان برای نوشتن مقاله و پژوهش‌های علمی گذشته‌ایم و حتی در این زمینه هزینه مالی کرده‌ایم، بعد می‌بینیم که یک نفر صرف داشتن پول، می‌آید در دانشگاه و در کنار ما تحت عنوان دانشجوی پردیسی می‌نشیند. درد وقتی بیشتر می‌شود که می‌بینیم او هیچ تلاشی برای ارتقای علمی خودش نمی‌کند، چون خیالش راحت است که با پول می‌تواند پایان‌نامه‌اش را هم دفاع کند و حتی دکتری بگیرد.»
او می‌افزاید: «یکی از بزرگ‌ترین خواسته‌های امروز دانشجویان نخبه جلوگیری از مدرک‌فروشی و مدرک‌سازی است. همچنین اگر کسی قرار است پولی درس بخواند، دانشگاه‌های غیردولتی برای این کار راه‌اندازی شده‌اند و نیازی به پردیس‌های دانشگاهی نبود.»