نگینی در دل بازار

بازار بزرگ تهران با سراها، بازارچه‌ها، چهارسوق‌ها و مساجد تاریخی‌اش شناخته می‌شود اما بد نیست بدانید که هسته اولیه بازار تهران حول امامزاده سیداسماعیل(ع) شکل گرفته و این بنای مذهبی بخش مهمی از هویت محدوده اطراف بازار به‌حساب می‌آید.
اگر چه فضای معنوی و سرشار از سکوت اطراف امامزاده سیداسماعیل(ع) با ازدحام و شلوغی محدوده بازار و چهارراه سیروس در تضاد کامل است اما این بخش از بازار هنوز هم میعادگاه رهگذرانی است که فارغ از هیاهوی روزمره به سکوت صحن امامزاده پناه می‌برند و معماری این مکان مذهبی را نظاره می‌کنند. حوزه علمیه آیت‌الله شیخ محمدرضا تنکابنی و مسجد فیلسوف‌الدوله رشتی هم که هر دو به دوره ناصری تعلق دارند روبه‌روی امامزاده واقع شده‌اند و فضای این بخش از بازار تهران را به کلی تغییر داده‌اند.
نصرالله حدادی، امامزاده سیداسماعیل(ع) را نقطه عطفی در شکل‌گیری بازار تهران می‌داند و می‌گوید:«امامزاده سیداسماعیل(ع) از همان ابتدا آب‌انبار وسیعی داشته که کف آن را با لایه‌ای از سرب پوشانده بودند و آب بسیار خنکی را در خود حفظ می‌کرد. مردم برای تکریم امامزاده و نوشیدن آب خنک و گوارا به این مکان مراجعه می‌کردند و اینگونه بود که بازار سیداسماعیل شکل گرفت و بعدها به بازار چاقوسازها منتهی شد و در ادامه به بازار علاف‌ها، علوفه‌فروش‌ها و نعلبندها می‌رسید.»
یک روایت کمتر شنیده شده نیز درباره همسایگی مسجد فیلسوف‌الدوله رشتی در منابع مکتوب ثبت شده است. نقل است که وقتی این مسجد در حال ساخت بوده، فیلسوف‌الدوله دستور می‌دهد به احترام امامزاده سیداسماعیل(ع) که از نوادگان امام علی‌النقی(ع) بوده مناره‌ها را کوتاه‌تر از مناره‌های امامزاده بسازند. حدادی روایت دیگری از قدمت و تاریخچه قابل اعتنای بنای امامزاده اسماعیل نقل می‌کند و می‌گوید:«آنطور که مسعود نوربخش در کتاب « تهران به روایت تاریخ» مدعی شده کتیبه‌ای که روی در قدیمی آستان امامزاده نصب شده به سال 859شمسی تعلق دارد که قدیمی‌ترین تاریخ در بناهای تهران به‌حساب می‌آید. این در که نوربخش از آن به‌عنوان اثری باستانی یاد می‌کند رو به ضریح باز می‌شد و شواهد تاریخی نشان می‌دهد بخشی از بقعه امامزاده سیداسماعیل(ع) به قرن نهم و بقیه به دوره قاجار تعلق دارد.»