مصلحت‌اندیشی یا موارد دیگر؟

لیلا شریف

شورای نگهبان لایحه اصلاح قانون مبارزه با پولشویی را به‌دلیل یک ایراد شکلی رد کرد و گفت که به‌دلیل ماهیت قضایی لایحه، قوه‌قضاییه باید این لایحه را به مجلس ارائه دهد. با این روند یک سؤال مهم در مورد سرنوشت این لایحه در ذهن ایجاد می‌شود: دلیل رد لایحه اصلاح قانون مبارزه با پولشویی چیست؟ برای پاسخ به این سؤال و شفاف شدن موضوع به سراغ عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان و محمود صادقی، رئیس فراکسیون شفافیت اقتصادی و سلامت اداری در مجلس رفته‌ایم. محمود صادقی یکی از چهره‌های حقوقی مجلس دهم که به‌دلیل گفته‌هایش در حوزه تخصصی‌اش بسیار مورد توجه قرار گرفته است، نقدی بر این ایراد شورای نگهبان دارد و می‌گوید: «چرا در همان سال 86 که اصل قانون مورد بررسی بوده، چنین ایرادی را نگرفته‌اند؟».

 آقای صادقی! نظر شما در مورد ایراد شورای نگهبان بر لایحه اصلاح قانون مبارزه با پولشویی چیست و چقدر این ایراد را قبول دارید؟

معمولا وقتی که شورای نگهبان به مصوبه‌ای ایراد می‌گیرد، ‌متن ایراد را برای مجلس ارسال می‌کند اما هم‌اکنون تنها ایرادی که به لایحه پالرمو گرفته‌اند برای ما ارسال شده و چیزی در مورد لایحه مبارزه با پولشویی به‌دست ما نرسیده.

 براساس گفته آقای کدخدایی این لایحه از نظر ماهیتی در حوزه قوه قضاییه قرار می‌گیرد.

ایراد مهمی که به این نظر می‌توان وارد کرد، این است که این لایحه برای اصلاح یک قانون فرستاده شده است. قانون مبارزه با پولشویی در سال 86 به‌صورت لایحه از سوی دولت فرستاده شد و بعد از تصویب مجلس در نهایت مورد تأیید شورای نگهبان قرار گرفت. در واقع اصل لایحه را در سال 86 دولت ارائه کرده بود نه قوه قضاییه، پس این سؤال ایجاد می‌شود که اگر این روند ایراد داشت، چرا در همان سال 86 که اصل قانون مورد بررسی بوده، چنین ایرادی را نگرفته‌اند.

 فکر می‌کنید سرنوشت لایحه مبارزه با پولشویی چه می‌شود؟

اگر نماینده‌ها بر نظر خودشان اصرار کنند این لایحه هم راهی مجمع می‌شود.

 برآورد خود شما چیست؟

خیلی مشخص نیست. اگر ایرادگیری شورای نگهبان یک ایرادگیری واقعی باشد، نماینده‌ها ممکن است به این لایحه فرصت دهند اما اگر احساس شود که این ایراد براساس مصلحت‌سنجی است یا به‌عبارت دیگر نکته‌هایی فراتر از این ایراد پشت این تصمیم شورای نگهبان باشد، قطعا بر تصمیم‌گیری مجلس اثر خواهد گذاشت.

 یعنی شما گمان می‌کنید که ممکن است فشارهای سیاسی بر تصمیم شورای نگهبان برای این ایراد اثر گذاشته باشد؟

احتمالش هست، هرچند شورای نگهبان براساس جایگاهش، می‌گوید که براساس شرع و قانون تصمیم می‌گیرد و حتی من در مورد عضویت اقلیت‌ها در شورای شهر که با آقای کدخدایی بحث کرده بودم، ایشان تأکید داشتند که خب ممکن است من هم با شما موافق باشم اما شورای نگهبان درنظر خودش اساسا به مصلحت توجه نمی‌کند و به مباحث قانونی و شرعی نگاه می‌کند. بنابراین شورای نگهبان نباید نگاه مصلحت‌اندیشانه داشته باشد؛ اگرچه وقتی به این فکر می‌کنیم که در مورد اصل قانون مبارزه با پولشویی شورای نگهبان ایرادی وارد ندانسته اما الان در اصلاحیه‌اش این ایراد گرفته شده، شائبه مصلحت‌اندیشی‌های فراتر از جایگاه شورای نگهبان در ذهن ایجاد می‌شود.

 شما در جایی گفته بودید که تصمیم نظام تصویب لوایح مربوط به FATF است. این پالس‌های مثبت از کجا به شما رسیده است؟

از بعضی شواهد و اطلاعاتی که دارم این را می‌گویم؛ ازجمله صحبت‌هایی که آقای لاریجانی در مورد نظر دفتر رهبری بیان کردند و گفتند که دفتر رهبری نظر خاصی ندارند و خود مجلس باید تصمیم بگیرد. از طرفی دیگر نظرات شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی متشکل از سران قوا با این موضوع هماهنگ شده و نظر رهبری هم گرفته شده و این نکته را هم می‌توان از نامه‌ای که آقای روحانی برای آقای جنتی نوشتند برداشت کرد که اراده نظام بر این است که خودش را با استانداردهای مبارزه با پولشویی منطبق کند. عباسعلی کدخدایی که در نشست خبری‌اش درباره ایراد شورای نگهبان از دو لایحه پر حاشیه مجلس پرده برداشته بود، در این گفت‌وگو ضمن ابراز امیدواری برای حل ایرادها و تأکید بر نگاه بی‌طرفانه شورای نگهبان به سؤال‌ها پاسخ داد.

 آقای کدخدایی! رد لایحه اصلاح قانون مبارزه با پولشویی بعد از عبور از پیچ و خم مجلس، خبرساز شده است. دلیل این مخالفت شورای نگهبان را توضیح می‌دهید؟

آقایان درباره لایحه اصلاح قانون مبارزه با پولشویی یک ایراد شکلی را مطرح کرده‌اند.

 یعنی هنوز وارد محتوا نشده‌اند؟

خیر. هنوز وارد مباحث محتوایی نشده‌ایم. ایراد شکلی هم به این مربوط است که لوایح قضایی را باید رئیس قوه قضاییه تهیه کند و از آن طریق به مجلس ارائه شود. در قانون مبارزه با پولشویی این مسیر طی نشده بود و آقایان شورای نگهبان اعلام کردند که این روند خلاف قانون اساسی است و مسیر قانون اساسی باید طی شود تا بعد نسبت به محتوا اعلام نظر کنند.

 آیا قبلا هم‌چنین موردی پیش آمده بود؟

بله این تفسیر را شورای نگهبان بیش از 30سال پیش داشته است و در بسیاری از مصوبات هم نظر شورای نگهبان بر همین منوال بوده.

 آقای محمود صادقی درباره ایراد شورای نگهبان به لایحه اصلاح قانون مبارزه با پولشویی معتقد هستند که این لایحه در حد اصلاح قانون است و قبلا هم دولت این قانون را ارائه داده بود نه قوه قضاییه، بر این اساس این ایراد را رد می‌کنند. سؤال اینجاست که یعنی آن زمان هم‌چنین ایرادی بر لایحه دولت مطرح شده بود؟

دقیق در خاطرم نیست چون تصویب این قانون برای سال‌ها پیش بوده است.



آن زمان فکر می‌کنم که نظر قوه قضاییه گرفته شده بود. حالا باید سوابق را بررسی کنم ولی قطعا تأیید قوه قضاییه بوده است.

 چون آن زمان دولت این لایحه را فرستاده بود.

بله، ‌دولت لایحه را می‌دهد اما رئیس قوه قضاییه هم باید نظرش را اعلام کند. الان هم لایحه را دولت به مجلس می‌دهد. در این مشکلی نیست اما قبل از آن رئیس قوه قضاییه باید این قانون را به دولت بدهد و بعد دولت، لایحه را به مجلس ارسال کند.

 پس شما می‌گویید در آن زمان تصویب قانون مبارزه با پولشویی، تأیید قوه قضاییه وجود داشت؟
بله، ‌حتما بوده است حالا من باید یک بررسی انجام دهم. اما خیال شما راحت باشد، این یک ایراد همیشگی بوده و مورد جدیدی نیست.

 با توجه به اینکه شورای نگهبان که چنین ایراد شکلی را بیان کرده و وارد محتوا هم نشده، پیش از این نمی‌توانست به‌عنوان بازوی مشورتی وارد عمل شود؟

اگر مجلس سؤال می‌کرد ممکن بود که شورای نگهبان هم نظرش را بیان کند اما وقتی که مجلس سؤال نکند و خودش وارد عمل شود، ما وظایف‌مان را انجام می‌دهیم.

 با توجه به این قبیل اتفاقات، چقدر نیاز است که نشست‌های مشورتی میان دولت، مجلس و شورای نگهبان برقرار شود تا در برابر چنین لوایحی صرف هزینه و زمان به حداقل برسد؟

تکلیف و الزامی برای هیچ‌یک از نهادهایی که ذکر کردید، وجود ندارد اما ما هم معتقدیم که این نشست‌های مشترک می‌تواند مفید باشد و به همین دلیل در بعضی از مصوبات که مجلس نظر کارشناسی شورای نگهبان را درخواست کرده است، ما اعلام‌نظر کرده‌ایم.

 با توجه به صحبت‌هایی که درباره نظر مخالف رهبری در حوزه لوایح مربوط به FATF مطرح شد، شورای نگهبان به‌طور مستقیم نظر ایشان را جویا شده است؟

نه، نظراتی که در روند بررسی لوایح اعلام شده است، صرفاً‌‌نظرات خود اعضای شورای نگهبان بوده است.

 در همین راستا ما شاهد بودیم که آقای روحانی هم نامه‌ای به آقای جنتی نوشتند تا روند بررسی 4 لایحه‌ای که به‌نحوی به FATF مرتبط هستند، سریع‌تر شود، آیا این نامه در عملکرد شورای نگهبان مؤثر بود؟

نه، چون نامه وقتی که آمد ما نسبت به قانون پولشویی اعلام نظر کرده بودیم و لایحه پالرمو هم مراحل پایانی‌اش را می‌گذراند.

 اگر مجلس با این ایراد شکلی شورای نگهبان در مورد لایحه پولشویی موافقت نکند، سرانجامش چه می‌شود؟

معمولا چون این ایراد یک ایراد قانون اساسی است، ‌اگر مجلس به تصمیم خودش اصرار کند، ‌این لایحه باید راهی مجمع تشخیص مصلحت شود.