از ماست‌بندها تا نقاره‌چی و قاپوچی‌باشی
اودلاجان یکی از 5 محله قدیمی پایتخت است و به همین دلیل بیش از هر محله دیگری کوچه‌های تاریخی دارد. علیرضا زمانی، تهران‌پژوه درباره وجه تسمیه کوچه‌های مشهور و تاریخی اودلاجان می‌گوید: «کوچه ماست‌بندها یکی از قدیمی‌ترین کوچه‌های اودلاجان به شمار می‌رود و ماجرای شهرت آن خواندنی است. این کوچه در نزدیکی مسجد حوض واقع شده و در سال‌های دور ماست‌هایی که در این کوچه می‌فروختند به حدی اعلا بود که از محله‌های دیگر هم برای خرید ماست به آنجا می‌رفتند. به همین دلیل هم به کوچه ماست‌بندها معروف شد. نام این کوچه در نقشه‌های کرشیش و عبدالغفار دیده می‌شود.» کوچه نقاره‌چی‌ها حکایت مشابهی دارد. نقاره زدن در تهران قدیم شغل حکومتی بود و نقاره‌زن‌هایی که هنگام طلوع و غروب خورشید مقابل دروازه‌های تهران نقاره می‌زدند مسئولیت مهمی داشتند. علیرضا زمانی درباره هویت کوچه نقاره‌چی‌های قدیم و بهبهانی فعلی در همسایگی کوچه سرپولک می‌گوید: «این احتمال که چند نقاره‌زن معروف تهران در این کوچه زندگی کرده باشند دور از ذهن نیست اما در هیچ منبع مکتوبی به نام و هویت نقاره‌زن‌هایی که در این کوچه می‌زیسته‌اند اشاره‌ای نشده است.» در گذشته بیش از 70کوچه در اودلاجان ایجاد شده بود که نام و نشان برخی از آنها با صاحب‌منصبان و ساکنان مشهورش گره خورده بود. وحید شهاب، تهرانگرد در این‌باره توضیح می‌دهد: «آنطور که در برخی منابع مکتوب تاریخی آمده، فردی به نام
محمد آقاتبریزی، قاپوچی‌باشی مخصوص دربار ناصرالدین شاه ساکن این کوچه بوده و به همین دلیل نام او روی این کوچه باقی می‌ماند. محمدخان امیرتومان هم وزیر جنگ دوره ناصری بوده که مدت کوتاهی به مقام صدراعظمی هم رسیده است. او در کوچه مجاور بیمارستان دکتر «سپیر» زندگی می‌کرد و نام او را روی همان گذاشتند. گفته می‌شود مدرسه سپهسالار قدیم موقوفه محمدخان امیرتومان بوده است.» به جز افراد مشهور، حضور برخی اقوام و طایفه‌های مختلف که به تهران کوچ کرده بودند هم روی برخی کوچه‌های تاریخی اودلاجان مانده است، مثل کوچه شام‌بیاتی‌ها که از تبار قاجار بودند و وقتی تهران در حال توسعه بود در شمال اودلاجان و نزدیک به چهارراه سرچشمه ساکن شدند. محل زندگی آنها به کوچه شام‌بیاتی‌ها معروف شد و بعد از 200سال هنوز نامش تغییر نکرده است. مسجد شیخ عبدالنبی را هم که قدمت آن به دوره ناصری برمی‌گردد، شام‌بیاتی‌ها در حوالی چهارراه سرچشمه بنا کردند.»
