گزارش
کشف‌خطربا‌اختراع‌آتش‌نشانان‌تهرانی
خودرو و تجهیزات شناسایی مواد خطرناک توسط سازمان آتش‌نشانی تهران ساخته شد
ساسان شادمان منفرد- روزنامه‌نگار
چندی پیش قدرت‌الله محمدی، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران از ساخت خودرو و تجهیزات شناسایی مواد خطرناک در سازمان آتش‌نشانی تهران خبر داده بود. این خودروی کلیدی با توجه به احساس نیاز به همراه تجهیزات کامل در آتش‌نشانی تهران ساخته و مونتاژ شده است تا ایران را در زمره معدود کشورهایی قرار دهد که توانایی ساختن چنین وسیله نقلیه‌ای را دارند. اما اینکه این نوع خودروها چه اهمیت و ارزشی دارند و از چه فناوری‌ای برخوردار هستند، موضوعی است که سراغش رفته‌ایم.
خودروهای شناسایی مواد خطرناک
خودروها و تجهیزات شناسایی مواد خطرناک (Hazmat Vehicles ) در آتش‌نشانی به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در مواجهه با حوادث شیمیایی، بیولوژیکی، رادیولوژیکی و هسته‌ای (CBRN) عملکرد مؤثری داشته باشند. این تجهیزات برای شناسایی، ارزیابی و مدیریت خطرات ناشی از مواد خطرناک استفاده می‌شوند. این خودروها به تجهیزات پیشرفته‌ای مجهز هستند و به‌عنوان یک آزمایشگاه سیار عمل می‌کنند. امکانات آنها شامل موارد زیر است:
آنالیزورهای شیمیایی و گازی: دستگاه‌هایی مانند اسپکترومتر جرمی (Mass Spectrometer) یا کروماتوگراف گازی (GC) برای شناسایی گازها و ترکیبات شیمیایی.
سیستم‌های تشخیص رادیواکتیو: برای شناسایی مواد رادیواکتیو و سطح تابش.
حسگرهای بیولوژیکی: برای تشخیص عوامل بیولوژیکی مانند ویروس‌ها یا باکتری‌های خطرناک.
سیستم‌های ارتباطی پیشرفته: برای هماهنگی با دیگر واحدها و مراکز مدیریت بحران.
دستگاه‌ها و تجهیزات
محمدی می‌گوید: «خودروهای مقابله با مواد خطرناک در دنیا قابل دسترسی و خرید، اما خودروهای شناسایی، استراتژیک و غیرقابل فروش هستند. همچنین در کشورهای توسعه‌یافته، وجود آزمایشگاه‌های سیار مخصوص شناسایی انواع مواد شناخته شده به‌ویژه سمی یا تاکتیکی برای بخش‌های متولی ایمنی، نظامی و امنیتی در شهرهای استراتژیک از الزامات است؛ لذا در پی نیازسنجی‌های صورت‌گرفته ساخت و مونتاژ کاربری خودروی شناسایی مواد خطرناک در دستور کار قرار گرفت و ظرف مدت کمتر از ۲۴ماه این عملیات به پایان رسید و نمونه اولیه به مرحله بهره‌برداری رسیده است.» مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی تهران افزود: «خودروی شناسایی مواد خطرناک تاکنون صرفاً در ۵ کشور خاص که دارای فناوری مربوطه هستند تولید و ارائه شده است.»
درباره امکانات یک خودروی شناسایی مواد خطرناک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دستگاه‌های پرتابل تشخیص گاز: مانند چندگازه (Multi-Gas Detectors) برای اندازه‌گیری گازهای سمی.
آشکارسازهای طیف‌سنجی (FTIR): برای شناسایی سریع ترکیبات شیمیایی.
دستگاه‌های طیف‌سنجی رامان: برای تشخیص ترکیبات جامد و مایع خطرناک.
مدیریت اطلاعات
حوادثی مانند انتشار مواد شیمیایی در اماکن صنعتی و نظامی نیاز به مطالعه سریع و جمع‌آوری اطلاعات به‌منظور تهیه مواد و همچنین تجهیزات برای مقابله با آن دارد؛ بنابراین یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های خودروی شناسایی مواد خطرناک، داشتن نرم‌افزارهای تخصصی برای تحلیل داده‌ها، مدل‌سازی انتشار مواد شیمیایی در محیط و ارائه راهکارهای عملیاتی است.
