خداحافظی مدرن با سیخ و سرنگ

لیلا شریف- روزنامه‌نگار

 روزگاری برای درمان فرد معتاد از روش‌های اجباری و سنتی استفاده می‌شد که فایده چندانی نداشت و بازگشت معتادان به دام اعتیاد تبدیل به یک روایت تکراری شده بود اما چند سالی می‌شود که ستاد مبارزه با مواد‌مخدر از روش‌های غیراجباری و مبتنی بر تعامل برای بهبود معتادان استفاده می‌کند. تیم‌های سیار، ایجاد سرپناه شبانه، مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری و... بخشی از قدم‌هایی است که در مسیر کاهش آسیب‌های اعتیاد و بازگشت معتادان به جامعه برداشته شده‌است.

مراقبت‌های ویژه معتادان
دانشگاه تهران میزبان چهارمین نشست آموزش مجازی «مداخلات کاهش آسیب در اختلالات مصرف مواد» بود و با حضور مسئولان ستاد مبارزه با مواد‌مخدر و مرکز مشاوره دانشگاه راه‌حل‌های کاهش خطرهای ناشی از اعتیاد و درمان معتادان مورد بررسی قرار گرفت. جایگزین شدن راه‌حل‌های نوین به جای شیوه‌های سنتی ترک اعتیاد و پیشگیری از بیماری‌های ناشی از مصرف مواد‌مخدر، به‌عنوان مهم‌ترین دستورالعمل در این حوزه معرفی شد. مجید قربانی، مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی این ستاد در رابطه با اقدامات حمایتی برای ترک اعتیاد مصرف‌کنندگان مواد‌مخدر، گفت: «در حال حاضر حدود ۹هزار مرکز درمانی به یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر خدمات درمانی ارائه می‌کنند که بخش مهم آن، ارائه کمک برای کاهش آسیب‌هاست.» برنامه‌های کاهش آسیب در ایران، بیش از 2دهه سابقه دارد و همواره یکی از اولویت‌های این ستاد است که با همکاری وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی، سازمان زندان‌ها و سازمان‌های غیردولتی اجرا می‌شود.

کاهش شیوع اچ‌آی‌وی
یکی از نگرانی‌های ثابت در مورد بیماران دارای اختلال مصرف مواد‌مخدر مربوط به بیماری اچ‌آی‌وی است؛ موضوعی که قربانی در مورد آن توضیح داد:«پس از شیوع اچ‌آی‌وی در جهان، برنامه‌های کاهش آسیب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شد و جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳۸۱ به مرور نخستین کلینیک‌های مثلثی- مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری- مرکز گذری و مراکز درمان اختلالات مصرف مواد را راه‌اندازی کرد و با اجرای برنامه‌های کاهش آسیب در کشور، رشد شیوع اچ‌آی‌وی در بیماران دارای اختلال مصرف مواد و نیز مصرف مواد به‌صورت تزریقی متوقف شد.» این جملات مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد‌مخدر را باید به‌عنوان نقطه روشنی از اقدامات پیشگیرانه در مورد معتادان ذکر کرد؛ فعالیت‌هایی که موجب «کاهش چشمگیر» شیوع این بیماری در میان معتادان شد.

7مرکز برای کاهش آسیب‌های اعتیاد
تا‌کنون 7مرکز به شیوه‌های مختلف برای کاهش آسیب‌های اعتیاد در ایران راه‌اندازی شده‌اند، جزئیات فعالیت این مراکز به این شرح است:
  «مراکز درمان اختلالات مصرف مواد» در این مراکز خدمات دارویی و غیردارویی ارائه می‌شود.
  «مراکز گذری» که در این مراکز برنامه تعویض سرنگ و سرسوزن، خدمات حمایتی، آموزش و درمان نگه‌دارنده با آستانه پایین ارائه می‌شود.
  «موبایل سنتر» یا همان مرکز سیار کاهش آسیب که خدمات مراکز گذری توسط اتومبیل‌های تجهیز شده در محله‌های آلوده ارائه می‌دهد.
  «سرپناه شبانه» که برای اقامت شبانه معتادان بی‌خانمان راه‌اندازی شده است.
  «تیم‌های سیار» که به مراکز تجمع و پاتوق‌های معتادان بی‌خانمان مراجعه می‌کنند و ضمن دعوت آنان برای مراجعه به مراکز گذری، خدمات خاصی ارائه می‌دهند.
  «کانکس» که در واقع مراکز گذری در ابعاد کوچک‌تر و خدمات محدودتر هستند.
  «مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری» که مهم‌ترین خدمات این مراکز انجام مشاوره و تست اختیاری و تشخیص بیماران اچ‌آی‌وی مثبت و مراقبت‌های مورد نیاز است.