نخستین ساکنان محله
موضوع: محله کلیمیان
ویژگی: تحول در علوم پزشکی و هنر با سکونت کلیمی‌ها
***
کلیمیان از نخستین ساکنان محله اودلاجان بودند و با سکونتشان در تهران تغییر و تحولات شگرفی را رقم زدند؛ از ساخت بیمارستان علوم پزشکی گرفته تا عرصه هنر و سینما.
هارون یشایایی، نویسنده و تهیه‌کننده سینما، رئیس بیمارستان سپیر و انجمن کلیمیان درباره اودلاجان می‌گوید: «اودلاجان یک ماهیت با موقعیت شهری و از آن مهم‌تر یک ماهیت جمعیتی دارد که روی آن باید بسیار تأکید کرد. مثلا در سال‌های 1330به بعد هر فرد
شناخته شده و تأثیرگذاری، به نوعی با محله اودلاجان در ارتباط بود. به همین‌خاطر تهران با اودلاجان معروف می‌شد. هنوز هم همینطور است.» یشایایی درباره این موضوع که چرا اودلاجان به محله کلیمیان معروف شد، نخست پلی می‌زند به تاریخ و از نحوه ورود کلیمیان به تهران می‌گوید: «در ابتدای شکل‌گیری پایتخت، نخستین یهودیان از یزد به تهران آمدند و در سه‌راه دانگی ساکن شدند. حتی قبرستان یهودیان هم در این بخش بود و هنوز هم بقایایی از کوچه قبرستان وجود دارد. با شکل گرفتن محله به مرور کلیمیانی که از شهرهای دیگر به تهران می‌آمدند هریک برای خودشان در اودلاجان کنیسه مجزا می‌ساختند، مثل کنیسه یزدی‌ها یا شیرازی‌ها. به همین‌خاطر شاهد آن هستیم که در یک کوچه 7کنیسه وجود داشت. نخستین کنیسه «خاله» نام داشت که چند هفته قبل از شروع ایام پسح (عید آزادی قوم یهود از قید برده‌داری فرعون‌های مصر) پختن مصا (نوعی نان فطیر که یهودیان به‌طور سنتی در تعطیلات یک هفته‌ای پسح می‌خورند) در این کنیسه انجام می‌شد. همچنین ابتدای کوچه، دست راست، کنیسه یوسف شیرازی بود که اغلب شیرازی‌ها به این کنیسه می‌آمدند و متولی آن یعقوب صفا، مردی بذله‌گو و خندان بود. کنیسه حاجی‌بخشی هم با فاصله کمی از این کنیسه قرار داشت. عمده شغل ساکنان کلیمی در این محدوده دوره‌گردی بود. آنها اجناس مورد نظرشان را کول گرفته و برای فروش به اطراف تهران می‌بردند. من تا سال1339در این محله و در کوچه ماست‌بندهای مسجد حوض (بالاتر از خیابان سیروس فعلی) ساکن بودم. در خانه ما آب‌انباری بود که با همسایه مسلمانمان مشترک از آن استفاده می‌کردیم. این قابلیت فرهنگی که ملت ایران در تحمل افکار مختلف دارد، در دنیا مثال‌زدنی است.»
همچنین بهروز مرباغی، مؤسس خانه اردیبهشت در محله اودلاجان، با توجه به اسناد تاریخی موجود در خانه‌های قدیمی این محله، درباره قدمت حضور کلیمیان در اودلاجان می‌گوید: «با توجه به 2مورد نقش دیوارهایی که در خانه‌های قدیمی کشف شده می‌توانم بگویم، کلیمیان حداقل از دوره زندیه در این محل ساکن بودند، در کتاب «راپورت‌های نظمیه تهران»، در بخش گزارش محله‌ها به خوبی سکونت و اوضاع این محله توصیف شده است.»
