راه‌آهن، پیروزی متفقین را رقم زد
موضوع: تاریخچه ایستگاه راه‌آهن
ویژگی: اتصال شمال به جنوب کشور
***
اسفند‌ماه سال1305 مهدی قلی خان هدایت مخبرالسلطنه نخست‌وزیر وقت کشور پیشنهاد تأسیس خط راه‌آهن سراسری شمال به جنوب را با خود به مجلس برد؛ پیشنهادی که ماحصل آن یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های‌عمرانی سده 300 را رقم زد. البته این پیشنهاد به‌دلیل نداشتن منافع اقتصادی در ابتدای کار باعث مخالفت بسیاری از نمایندگان مجلس ازجمله دکتر محمد مصدق شد. علیرضا زمانی، تهران‌پژوه درباره تاریخچه و ماجرای شکل‌گیری خط راه‌آهن سراسری کشور که نقطه شروع آن درست در دل یکی از روستاهای بلوک غار تهران بود تعریف می‌کند: «کلنگ ساخت این ساختمان در ۲۳مهر‌ماه سال۱۳۰۶ در جنوبی‌ترین بخش پایتخت، خارج از دروازه گمرک با اعتبار 5میلیون تومان به زمین زده شد. ساخت ایستگاه راه‌آهن از زمان تصویب طرح تا افتتاح 11سال زمان برد. دکتر محمد مصدق در جایگاه نماینده مجلس، یکی از مخالفان سرسخت تأسیس خط آهن سراسری بود و علتش هم این بود که راه‌آهن هیچ درآمد و نفعی برای مردم در آن دوره نداشت و معتقد بود که باید به جای آن کارخانه قند‌سازی که بازده اقتصادی بیشتری دارد، ساخته شود. از طرفی مسیر راه‌آهن سراسری از شهرهای تجاری مهم ایران مانند اصفهان، شیراز، همدان و کرمانشاه عبور نمی‌کرد و بد نبود که این خط غرب به شرق کشور را به هم متصل کند و بعید به‌نظر می‌رسید که این مسیر ریلی، از انزلی تا تبریز ادامه پیدا کند. خرید مقدار زیادی آهن سالانه از انگلیس در ازای پولی که از درآمد نفت نصیب انگلیسی‌ها می‌شد از دیگر دلایل مخالفت دکتر مصدق برای تأسیس خطوط سراسری راه‌آهن بود.»
به‌گفته زمانی، ایستگاه راه‌آهن تهران در دوران جنگ جهانی دوم نقش مهمی در جابه‌جایی تجهیزات و نیروهای متفقین و پیروزی آنها برابر آلمانی‌‌ها داشت. به همین دلیل از آن به‌عنوان کلید پیروزی یاد می‌کنند. این تهران‌پژوه درباره جزئیات ساخت این بنا می‌گوید: «معماری بنای ساخت‌ایستگاه راه‌آهن را «ولادیسلاو ولادیسلاوویچ گارادیتسکی» اوکراینی برعهده گرفت که با الهام از معماری ایران باستان و به کارگیری سبک معماری اکسپرسیونیسم آرمانگرا این بنا را طراحی کرد. بنای ساختمان در آن زمان دارای 2 در بود که یکی از این درها برای ورود عامه مردم و در دیگر آن مختص رفت‌وآمد خاندان سلطنتی بود. به مرور زمان با توجه به افزایش جمعیت و رفت‌وآمدهای زیاد، یک در ورودی دیگر برای خروج مسافران ساخته شد. سالن داخلی ایستگاه راه‌آهن یکی از بزرگ‌ترین فضاهای عمومی سرپوشیده ایران در آن دوران محسوب می‌شد.
