اقلیت، رأی اکثریت را گرفت

ابراهیم جلالیان | خبرنگار:

اصلی‌ترین مخالف جلسه دیروز مجمع تشخیص مصلحت نظام برای حضور اقلیت‌های دینی در شوراهای شهر و روستا آیت‌الله احمد جنتی نبود. آیت‌الله محمدرضا مدرسی یزدی، عضو فقهای شورای نگهبان و عضو حقوقی مجمع تشخیص مصلحت نظام مهم‌ترین مخالف حضور اقلیت‌ها در شوراهای شهر بود . او  خیلی قبل‌تر از جلسه دیروز مجمع، در یک برنامه تلویزیونی استدلال‌های خود را درباره این مخالفت شرح داده بود. با این حال بالاخره مجمع تشخیص مصحلت نظام با رای خود به حضور اقلیت‌ها در شوراهای اسلامی شهر و روستا به مناقشه‌ای 15 ماهه در کشور پایان داد. سپنتا نیکنام همان دیروز به شورای شهر یزد بازگشت و از همان جا گفت که معنای باهم بودن را درک کرده است.

سپنتا نیکنام، عضو زرتشتی شورای شهر یزد با ابلاغیه‌ای که 19فروردین‌ماه سال گذشته به امضای آیت‌الله جنتی رسیده بود از حضور در شورای شهر باز ماند. بعد از آن هم بود که مسئله‌ای مجلس، شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصحلت نظام و شوراهای شهر و روستا را درگیر خود کرد که اقلیت‌های دینی می‌توانند در شوراهای شهر و روستا حضور یابند یا خیر؟ از ابتدای اجرای قانون انتخابات شورای شهر و روستا اینگونه بود که می‌توانند اما با تفسیر فقهی شورای نگهبان، ‌گرهی در این موضوع افتاده بود که دیروز بالاخره در مجمع باز شد.

سپنتا نیکنام بالاخره به شورای شهرش رفت. رأی مجمع را دیروز صاحب‌نظران تعبیر به رأی به انسجام و همزیستی مسالمت‌آمیز اقوام و اقلیت‌ها در کنار هم کردند.

نیکنام یک روز پیش از شروع جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام برای بررسی نهایی طرح حضور اقلیت‌های دینی، از رئیس‌جمهور و دیگر مسئولان درخواست کرده بود که در جلسه‌شنبه حضور پیدا کنند و برای حضور اقلیت‌های دینی در شوراهای اسلامی شهر و روستا نظر بقیه اعضای مجمع را جلب کنند. دیروز از میان سران قوا فقط علی لاریجانی ریاست مجلس در جلسه حضور داشت؛ نه حسن روحانی بود و نه آیت‌الله صادق آملی لاریجانی که پیش از این گفته شده بود رأیش برای حضور اقلیت‌ها در شوراهای اسلامی شهر و روستا مثبت است. غیبت معنادار آیت‌الله سیدمحمود هاشمی شاهرودی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام هم باعث شده بود که ریاست یکی از مهم‌ترین جلسات مجمع تشخیص مصلحت نظام بر عهده آیت‌الله موحدی کرمانی باشد.

سپنتا نیکنام، عضو زرتشتی منتخب شورای شهر یزد در انتخابات 29اردیبهشت‌ماه سال گذشته برای شورای پنجم است که عضویتش در شورا با شکایت علی‌اصغر باقری، نامزد شکست‌خورده انتخابات این شهر و حکم شعبه 45دیوان عدالت اداری به حالت تعلیق درآمده بود. نیکنام در سال ۱۳۹۲ در چهارمین دوره شورای اسلامی شهر یزد عضویت داشته و حتی رئیس کمیسیون برنامه و بودجه این شورا هم بوده است. او بعد از حکم دیوان عدالت اداری تا روز گذشته در جلسات شرکت نمی‌کرد. نیکنام روز گذشته بعد از تصمیم مجمع در توییتر خود از همه رسانه‌ها و مسئولان قدردانی کرد و نوشت: اگر بخواهم در یک جمله بگویم، در این ماجرا مفهوم «باهم بودنمان پیروزیست»  را به خوبی درک کردم. بعد از ٩‌ماه مجددا به‌عنوان عضو دوره پنجم شورای شهر در صحن شورای شهر یزد حاضر می‌شوم.

راز مخالفت آیت‌الله جنتی

دستور موقت تعلیق سپنتا نیکنام توسط دیوان عدالت اداری با استناد به ابلاغیه دبیر شورای نگهبان بوده است. ابلاغیه شورای نگهبان به استناد یک سخنرانی از امام خمینی(ره) صورت گرفته بود که ایشان در مهر‌ماه سال 58فرموده بودند: «اعضای شورا باید مسلم باشند»؛ فتوایی که گفته می‌شود از قاعده نفی سبیل استفاده شده است. طبق این قاعده کافران نمی‌توانند بر مسلمین مسلط شوند و غیرمسلم نمی‌تواند ولایت و حکومت بر مسلمان پیدا کند. آیت‌الله احمد جنتی دبیر شورای نگهبان هم از این فتوا استفاده کرده و در نامه‌ای، نظر فقهای شورای نگهبان را اعلام کرده بود. تاریخ نامه وی، ۲۶ فروردین سال گذشته بوده است. او خواستار توقف اجرای تبصره یک از بند ج قانونی شده بود که براساس آن اقلیت‌های دینی به شورا راه می‌یافتند.

‌ماده 26قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور در مقام شرح شرایط داوطلبان شوراهای شهر و روستاهاست.

در تبصره ۱ از بند ج همین ماده آمده است: «اقلیت‌های دینی شناخته‌شده در قانون اساسی به جای اسلام باید به اصول دین خود اعتقاد و التزام عملی داشته باشند.»

اعضای مجمع نهایتا با اکثریت، روز گذشته با بازگشت به قانون سال ۱۳۷۵ با اضافه شدن تبصره ۲ به ماده ۲۶قانون مذکور و تصویب ماده ۴ مصوب مجلس شورای اسلامی، موافقت کردند. ماده ۴ بر لازم‌الاجرا بودن این مصوبه از زمان برگزاری انتخابات دوره پنجم شوراهای اسلامی شهر و روستا تصریح دارد.
آذر‌ماه سال گذشته 2فوریت این طرح به تصویب نمایندگان رسیده بود که با رد شورای نگهبان و اصرار مجدد مجلس، تصمیم‌گیری درخصوص این موضوع از دی‌ماه سال گذشته به مجمع تشخیص مصلحت نظام واگذار شده بود.


آیت‌الله محمد یزدی، عضو فقهای شورای نگهبان



اعضای فقهای شورای نگهبان به‌اتفاق آرا اعلام کردند که اقلیت مذهبی برای مردمی که اکثرا مسلمان هستند، حق تصمیم‌گیری ندارد و این خلاف شرع است یعنی اینکه یک اقلیت غیرمسلم، چه زرتشتی، چه مسیحی و یا یهودی نمی‌تواند برای امور شهری که اکثریت آن مسلمان هستند، تصمیم بگیرد.


آیت‌الله مدرسی یزدی، عضو فقهای شورای نگهبان



قانون اساسی برای نمایندگان اقلیت‌ها در مجلس حدنصاب تعیین کرده است. حدنصاب در مجموع 5نفر است ولی این تبصره (تبصره1 از ماده 26قانون شوراهای شهر) مورد بحث طبق برداشت بعضی‌ها اصلا حدنصاب نداشت یعنی راه قانون باز بود که همه اعضای شورای شهر بتوانند غیرمسلمان شوند.


علی لاریجانی، رئیس مجلس



در  مشروح مذاکرات شورای خبرگان قانون اساسی بحث‌های مختلفی در این مورد مطرح شده است اما وقتی از عنوان «شورای اسلامی» استفاده می‌شود نظر شهید بهشتی این است که شوراها به‌صورت اسلامی اداره شوند نه اینکه اقلیت‌های مذهبی حق عضویت در شوراهای اسلامی نداشته باشند.


علی مطهری، نایب‌رئیس مجلس



حضور یک شهروند زرتشتی در شورایی که اکثریت قوی مسلمان دارد، آن هم شورای شهر که وظیفه‌اش صرفا ایجاد نظم و انضباط و زیبایی و رعایت اصول شهرسازی و تصویب بودجه شهرداری آن شهر است و نه تصمیم‌گیری درباره مسیر و سرنوشت امت اسلام، مصداق قاعده نفی سبیل نیست.



صدر: مجمع پیام وحدت و همزیستی داد



سید محمد صدر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام که پیش از این وعده تشکیل جلسه روز گذشته مجمع تشخیص را برای بررسی نهایی حضور اقلیت‌های دینی در شوراها به همشهری داده بود روز گذشته هم در گفت‌وگو با همشهری از پیام وحدت‌بخش این مجمع برای جامعه سخن گفت. او می‌گوید: قانون سال 1375که براساس آن اقلیت‌های دینی می‌توانستند در شورا‌ها حضور پیدا کنند بعد از این اجرا می‌شود. همان قانونی که سپنتا نیکنام عضو منتخب زرتشتی شورای شهر یزد براساس آن به شورای چهارم هم رفته بود. صدر از پیامدهای داخلی و خارجی تصمیم مجمع تشخیص مصلحت نظام در این رابطه هم سخن گفته است. گفت‌وگوی همشهری را با سیدمحمد صدر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌خوانید.

چه اتفاقی افتاد که دیروز همه دیدیم اکثریت مجمع به حضور اقلیت‌های دینی در شورا‌ها رأی دادند؟

بعد از بحث کمیسیون سیاسی و قضایی و بحث‌های مشترک قرار شد همان قانون 1375 اجرایی شود که براساس آن حضور اقلیت‌های دینی در شوراهای شهر روستا فراهم می‌شود.

این همان قانونی است که براساس آن آقای نیکنام عضو دوره چهارم هم بود؟

بله. همان قانون است.

 تصویب این مصوبه در مجمع تشخیص مصلحت نظام در شرایط فعلی کشور چه اهمیتی داشت؟

حقوق اقلیت­‌های دینی، مذهبی و قومی هم از بعد داخلی اهمیت دارد و هم از بعد خارجی. در این خصوص نکات مهمی وجود دارد. از بعد داخلی انسجام ملی ایجاد می‌شود و این مسئله به نفع نظام اسلامی است. حضور اقلیت‌ها در بعد دینی شامل اقلیت‌های ارمنی، کلیمی و زرتشتی می‌شود و حضور اقلیت‌های مذهبی شامل مذاهب دیگر اسلام مثل اهل تسنن و اهل حق. ما اگر برخورد مناسبی با هریک از این اقلیت‌ها نداشته باشیم دیگر اقلیت‌ها چه اقلیت‌های دینی، چه اقلیت‌های مذهبی و چه اقلیت‌های قومی خودشان را مخاطب این برخورد می‌دانند از این جهت برای انسجام کشور و وحدت ملی ضرر خواهد داشت.

به ابعاد خارجی این مسئله هم اشاره کردید. در بعد سیاست خارجی ما تا چه حد با تصویب این موضوع درمجمع تشخیص مصلحت نظام توانستیم موفق عمل کنیم؟

به لحاظ حقوق بشر مسائلی است که بعضی از طرف‌ها ادعا می‌کنند که خنثی می‌شود از سویی دیگر اعتبار بین‌المللی ایران نیز افزایش می‌یابد چون کشورهای دیگر نوع برخورد ما را با این اقلیت‌ها می‌بینند. این مسئله کمی نیست بلکه کیفی است یعنی کیفیت برخورد حاکمیت با اقلیت‌ها مدنظر قرار می‌گیرد.