تولید دارو نیازمند درمان

معصومه حیدری‌پارسا | خبرنگار

دغدغه‌های بازار دارویی کشور مبنی بر نوسانات ارزی و نبود نقدینگی در صنعت دارو طی روزهای گذشته سبب شده تا گزارش‌هایی مبنی بر تعطیلی برخی شرکت‌های دارویی ازجمله کارخانه باختر بیوشیمی کرمانشاه که عمده‌ترین تولید‌کننده داروهای ضد‌ویروس کشور بود، فعالان حوزه دارو را به واکنش وادارد و از بحران پیش روی صنعت داروسازی و تولید دارو در کشور خبر دهند؛ بحرانی که البته سخنگوی سازمان غذا و داور آن را رد می‌کند. کیانوش جهانپور درباره تعطیلی خطوط تولید دارو در کارخانه‌های داروسازی می‌گوید: اگرچه یک‌سری شرکت‌های دارویی به‌دلیل مطالبات معوقه دچار کمبود نقدینگی شده‌اند و این موضوع تأمین مواداولیه و تولید دارو را بدون شک تحت‌الشعاع قرار داده است، اما بحرانی در صنعت دارویی نمی‌بینیم. ضمن اینکه عمده چالش هم کمبود نقدینگی است که با وعده‌ای که سازمان مدیریت و سازمان‌های بیمه‌گر داده‌اند تا مرداد‌ماه حدود 4هزار میلیارد تومان معوقه‌ای را که در بخش دارو وجود دارد تأمین خواهند کرد. در واقع سازمان‌های بیمه‌گر و دولت می‌توانند با اولویت قرار دادن بخش دارو مشکلات را مرتفع کنند. همچنین عباس زارع‌نژاد، مشاور وزیر بهداشت در واکنش به کمبود احتمالی دارو با اعمال تحریم‌ها گفته است: اگر بانک مرکزی کار خود را درخصوص تخصیص ارز دارو به‌درستی انجام بدهد، مشکلی به‌وجود نخواهد آمد. او در رابطه با نگرانی وزیر بهداشت درخصوص احتمال کمبود دارو همزمان با شروع تحریم‌ها، بیان داشت: هم‌اکنون کمبود دارو به شکل نرمال وجود دارد، اما در رابطه با آن هشدار داده شده است؛ چراکه تا آبان‌ماه تحریم‌ها شکل جدی‌تری پیدا می‌کند و این به آن معناست که چند‌ماه فرصت وجود دارد تا در این رابطه تمهیدات لازم اندیشیده شود. زارع‌نژاد با تأکید بر اینکه برای تأمین دارو باید ارز تخصیص داده شود، بیان داشت: «مواداولیه باید وارد کشور شود و مدیریت و فرایند در این 3‌ماه باید یک فرایند جهادی باشد تا تولید را افزایش داده و نگرانی در این خصوص وجود نداشته باشد. در واقع نشستن و نگاه کردن فایده‌ای ندارد و مسئله اصلی این است که برای دارو نباید روان مردم را به‌هم ریخت، مسئولان باید حواس خود را جمع کنند و بانک مرکزی نیز در این چند‌ماه به‌درستی اوضاع را مدیریت کند.»

دورنمای صنایع دارویی کشور روشن نیست 

یکی از کارشناسان صنعت دارو که پیش از این در یکی از استان‌ها رئیس سابق غذا ‌و داروبوده است، می‌گوید: بحران در شرکت‌های دارویی موضوعی است که بخش عمده آن مربوط به سیاست‌های دولت است. می‌گویند ما تحریم شده‌ایم و آمریکا قرار است از 4نوامبر تحریم‌های جدید را شروع کند. درحالی‌که هنوز تحریم‌ها شروع نشده، این بلایی است که ما داریم سر خودمان می‌آوریم. رفتارها و سیاست‌های دولت است که منجر به شرایط موجود شده؛ به‌طور مثال راه‌اندازی طرح تحول سلامت بدون نهادینه‌کردن نظام ارجاع و سطح‌بندی مشکلات و هزینه‌های زیادی روی دوش دولت قرار داد. درحال حاضر هم بدهی‌ها به رقم 7هزار میلیارد تومان نزدیک شده و این در حالی است که بخش عمده بار این بدهی روی دوش صنایع دارویی کشوراست و دورنمای صنایع دارویی کشور اصلا روشن نیست. سال‌ها پیش بحث ذخایر استراتژیک کشور مطرح شد، اما الان که در شرایط اینچنینی به سر می‌بریم، آیا ذخایر استراتژیک داریم؟

این کارشناس گفت:‌ بسیاری از کارخانجات تولید دارو دچار مشکل تأمین و بسته‌بندی مواد اولیه تولید دارو هستند. اگر پیش‌بینی‌های لازم صورت نگیرد 3‌ماه دیگر چه خواهد شد؟ واقعا 3یا ۵‌ماه دیگر شاید خیلی دیر باشد. هم‌اکنون در تأمین برخی آنتی‌بیوتیک‌ها دچار مشکل شده‌ایم؛ درصورتی که شرکت‌های توزیع هر مقدار از این دارو‌ها را که می‌خواستیم در اختیارمان می‌گذاشتند. انبارها آنقدر پر بود که می‌گفتند فلان دارو را بخرید و یک‌سال دیگر پولش را پرداخت کنید. اما الان این شرایط تغییر کرده است. در حوزه سلامت شاخص‌های زیادی داریم که باید از الان به آن توجه کنیم. زمانی بود که شرکت‌های دارویی داروی ایرانی را با فاصله زمانی زیاد عرضه می‌کردند، اما الان فاصله زمانی آن را بسیار کم کرده‌اند. زمان عرضه داروهای خارجی نیزکاهش یافته و به میزان مصرف یک تا دو‌ماه رسیده است. برخی داروها هم فقط به‌صورت نقدی عرضه می‌شود. همه این اتفاقات شاخصی برای اندازه‌گیری تغییرات است. این نشان می‌دهد که ما مشکل عظیم نقدینگی داریم. گردش پولی که در جای دیگر متوقف شده و دولت نتوانسته آن را پرداخت کند، به سرمایه‌دارویی کشور آسیب وارد کرده است. وضعیت دارویی کشور اصلا مطلوب نیست و خبرهای خوبی نمی‌شنویم. این آسیب‌ها در آینده روی خرده‌فروشی‌ها هم تأثیر خود را خواهد گذاشت. اول از تولید شروع شده و بعد سراغ صنعت پخش و خرده‌فروشی می‌رود. نتیجه این روند، به مصرف‌کننده نهایی بیشترین ضربه را خواهد زد. وی افزود: همچنین مسئولان می‌گویند که 97درصد نیاز دارویی کشور در داخل تولید می‌شود ولی یک سؤال را باید از آنها پرسید که آیا این 97درصد، عددی است یا ریالی؟ آماری که ارائه شده فقط برای گمراه‌کردن مردم است. دادن آمار عددی، نظام درستی برای ارائه آمار نیست. باید دید تعداد کم دارو که وارد کشور می‌شود، چه سهمی از ارزش ریالی داروی کشور را به‌خود اختصاص می‌دهد. به‌صورت واقعی اگر بخواهیم صفر تا 100تولید دارو در کشور را محاسبه کنیم، فکر نمی‌کنم بیشتر از ۶۰ درصد باشد. ما مواداولیه بخش مهمی از داروهای تولید داخل را از خارج وارد می‌کنیم که اگر تأمین نشود، میزان خودکفایی‌مان حتی به‌صورت عدد تنها به 60درصد می‌رسد و به همین سبب معتقدیم که امروز در هر زمینه‌ای که به دارو و تأمین دارو مرتبط است با دغدغه و مشکل روبه‌رو هستیم؛ به‌طور مثال شرکت ال جی کره که تأمین‌کننده پلی اتیلن برای ایران است (پلی اتیلن برای ظروف سرم کاربرد دارد) و اگر نباشد ما نمی‌توانیم سرم تولید کنیم، اعلام کرده که به ایران پلی اتیلن نخواهد داد. البته ما به اندازه 4-5‌ماه نیاز کشور را در اختیار داریم، اما اگر بعد از آن این شرکت همکاری نکند ما دچار مشکل می‌شویم. خیلی جالب است که ال جی لوازم خانگی‌اش را در ایران به فروش می‌رساند، اما چگونه می‌شود مواداولیه‌ای را که با جان انسان‌ها در ارتباط است، تحریم می‌کند. البته هم‌اکنون بزرگ‌ترین مشکل دارو بحث نقدینگی و پایین نگه داشتن قیمت داروست.
خطوط تولید به تدریج در حال بسته شدن است

ناصر ریاحی، رئیس اتحادیه وارد‌کنندگان دارو با اشاره به دغدغه‌های بازار دارویی کشور مبنی بر نوسانات ارزی و نبود نقدینگی و بی‌پولی صنعت دارو می‌گوید: بسیاری از خطوط کارخانه‌های دارو به‌تدریج درحال بسته شدن هستند و این خطری است که نه‌تنها جامعه داروسازی کشور را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد بلکه سبب می‌شود پرداخت از جیب بیماران نیز افزایش پیدا کند و جان بیماران به خطر بیفتد.

قیمت‌گذاری دولتی است

همچنین مشکل دیگری که صاحبان صنعت دارو با آن مواجه هستند قیمت‌گذاری داروها از سوی وزارت بهداشت است.عضو هیأت‌مدیره انجمن داروسازان تهران، با انتقاد از روند فعلی قیمت‌گذاری داروها می‌گوید: با این روند صنعت داروسازی نابود خواهد شد. محمدرضا شانه‌ساز، می‌گوید: «بخشی از مشکلات این صنعت ناشی از واقعی نبودن قیمت داروهای تولید داخل است. منظور از واقعی شدن قیمت دارو، این نیست که افزایش قیمت‌ها منجر به اجحاف در حق مردم شود بلکه باید از صنعت حمایت شود تا بتواند در عرصه تولید باقی بماند.» او می‌گوید: «نسبت به تشدید کمبودهای دارویی در کشور به سبب مشکلات صنعت هشدار می‌دهیم و اگر همین روند ادامه داشته باشد، کمبودهای دارویی روزبه‌روز بیشتر خواهد شد. شرایط به‌گونه‌ای است که باید صنعت دارویی جان بگیرد و احیا شود و این امر مستلزم تزریق منابع است.

نامه  به رئیس جمهور

درباره مشکلات کنونی شرکت‌های تولید‌کننده دارو هفته گذشته حمیدرضا راسخ، استاد گروه مدیریت و اقتصاد داروی دانشکده داروسازی هم نامه‌ای به رئیس‌جمهور ارسال کرده و نسبت به وضعیت کنونی هشدار داده و از رئیس‌جمهور خواسته تا دستورات فوری در این زمینه صادر کند. در بخشی از نامه او آمده است: «احتراما به استحضار می‌رساند که صنعت دارویی ایران در ماه‌های اخیر و برای نخستین‌بار پس از انقلاب شکوهمند اسلامی، به وضعیت بی‌سابقه‌ای از بحران رسیده و با چالش‌های جدی در ادامه مسیر خدمت‌رسانی به مردم عزیز کشورمان روبه‌رو شده است؛ به‌طوری که تأمین نیاز‌های دارویی کشور برای آنها دشوار شده است. به‌عنوان مثال، خط تولید آمپول شرکت کارخانجات داروپخش در ماه‌های اخیر به‌علت مشکلات مالی و عدم‌تأمین مواداولیه برای نخستین‌بار پس از انقلاب متوقف شد. همچنین کارخانه باختر بیوشیمی کرمانشاه که عمده‌ترین تولیدکننده داروهای ضد‌ویروس کشور بود نیز از اواخر خردادماه به‌طور کامل تعطیل گردید. علاوه بر این، پیش‌بینی شده است به‌علت عدم‌تأمین مواد پلیمری شرکت‌های خارجی، خطوط تولید سرم داخل کشور در اواخر پاییز متوقف شده و تأمین سرم کشور برای درمان انواع بیماری‌ها و اعمال جراحی با مشکل جدی مواجه شود. موارد مطرح‌شده تنها نمونه و مصداقی از مشکلات موجود بوده و بیم آن می‌رود که شرایط سخت و طاقت‌فرسای کنونی به‌زودی شالوده تأمین دارو در کشور را از هم بگسلد.»

   مشکلات حادتر خواهد شد

مهدی پیرصالحی، مدیرعامل شرکت داروپخش درباره وضعیت صنعت داروسازی به همشهری گفت: اگر وضعیت به همین شکل ادامه یابد، در آینده نزدیک مشکلات حادتر خواهد شد و باعث می‌شود نتوانیم داروهای مورد نیاز را تولید و روانه بازار کنیم. او با اشاره به تعطیلی چند‌ماه گذشته خط تولید آمپول شرکت داروپخش نیز گفت: از ابتدای امسال به‌دلیل مشکلات نقدینگی در 3‌ماه اول دچار مشکلاتی شده بودیم  که از اواسط خرداد و اوایل تیر مشکل موقتا حل شده و دوباره خط تولید آمپول راه افتاده است، اما به هر حال این شرکت بزرگ‌ترین شرکت تولید داروی کشور است و البته مانند همه صنایع مشکلات حاد نقدینگی دارد و بدهی‌های سنگین بخش دولتی دارو باعث شده که ما نتوانیم خیلی از کالاهایمان را به موقع تأمین کنیم. اگر این شرایط ادامه داشته باشد در ماه‌های آینده با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهیم شد.» او در ادامه می‌گوید: «قیمت دارو را سازمان غذا و دارو تعیین می‌کند و امسال تنها حدود 9درصد افزایش قیمت را شاهد بوده‌ایم؛ در شرایطی که قیمت ارز  دارو از فروردین سال گذشته تا فروردین سال‌جاری چندبرابر افزایش داشته و ما از ملزومات بسته‌بندی گرفته تا سایر هزینه‌ها با افزایش قیمت‌ها روبه‌رو بوده‌ایم و دراین وضعیت افزایش 9درصدی قیمت‌ها نمی‌تواند پاسخگو و جبران‌کننده افزایش قیمت تولید در صنعت دارو باشد.»