«گل یا پوچ» گل کرد

حامد فوقانی، لیلا شریف- روزنامه‌نگار

دارند کار روانشناسی می‌کنند. از چهره و زبان بدن 3 نفر جلوی روی‌شان حدس می‌زنند که گل در مشت کدام یکی جا خوش کرده؛ همان گل یا پوچ قدیمی خودمان را با قانون بازی می‌کنند. از قمار و دعوا هم خبری نیست. نه اینکه برای حریف کری نخوانند، اتفاقا باید طبق قاعده و درست کری‌خوانی کنند تا بتوانند حریف را شکست دهند، اما خیلی وقت‌ها لاپوشانی باحال رقیب را هم تشویق می‌کنند. با یک‌گوی از نخود کوچک‌تر و چند برگه که به آنها شانس بیشتر می‌دهد و یک‌ زنگ رومیزی، 3 به3 روبه‌روی هم می‌نشینند و گل یا پوچ حرفه‌ای بازی می‌کنند. از وقتی که رئالیتی‌شویی با همین نام پخش شده طرفداران این بازی بیشتر شده است؛ همان برنامه‌ای که شخصیتی با نام عمو رجب از میانش بسیار معروف شد و گریه‌هایش به‌خاطر باخت و نگرفتن جایزه‌ای که نذر کودکان بی‌سرپرست کرده بود، حسابی در شبکه‌های اجتماعی چرخید.
تب بازی گل یا پوچ حالا بین نوجوانان و جوانان داغ شده است. چند روز پیش، 64تیم از تهران و شهرستان‌های مختلف در یکی از محله‌های تهران دور هم جمع شدند و 3روز باهم مسابقه دادند. حرفه‌ای‌های گل یا پوچ ایران هم بودند؛ از عمو رجب و عمو حسن گرفته تا تیمی از تبریز با نام «سیدها» که حریف‌ها در برابرشان کم می‌آوردند.


مسابقه‌ای برای همه ایران
دبیر اجرایی نخستین دوره رسمی گل یا پوچ می‌گوید: «هدف ما برای فراگیری این بازی، ایجاد سرگرمی سالم و دوستانه و در عین حال افزایش تمرکز و مهارت‌های فکری بین نوجوانان است.» سولماز همت‌زاده اضافه می‌کند: «گل یا پوچ را مثل خیلی‌ها در کودکی همراه پدرم بازی می‌کردم. اما یکباره جرقه‌ای در ذهنم شکل گرفت که چرا این بازی ایرانی باقدمت، به‌صورت یک‌تفریح سالم فراگیر نشود. اتاق فکری را تشکیل دادیم تا ساده و سطحی به قضیه نگاه نکنیم. سرانجام با فراخوانی که دادیم، 64تیم از نقاط مختلف ایران ازجمله تهران، شهرکرد، تبریز، اهواز و کرمانشاه برای حضور اعلام آمادگی کردند.»


عمو رجب و دوستان
از قرار معلوم تیم برگزارکننده مسابقات گل یا پوچ و حرفه‌ای‌های این بازی ثبت جهانی آن را در یونسکو از طریق وزارت میراث فرهنگی دنبال می‌کنند. به همین منظور طرحی در حال آماده شدن است. رجبعلی آمری، ملقب به عمو رجب همینطور که گل (گوی کوچک بازی) را به طرز ماهرانه‌ای در دستش جابه‌جا می‌کند، می‌گوید که این بازی واقعا می‌تواند جهانی شود: «شاید گل یا پوچ ساده به‌نظر برسد اما قوانین جالب و در عین سختی دارد که از خیلی از بازی‌هایی که در دیگر کشورها باب شده‌اند هیجان‌انگیزتر است. حتما ویدئوهای مسابقاتی را دیده‌ایم که در آن 2 نفر به‌صورت یکدیگر سیلی می‌زنند؛ یک بازی پر از خشم و آسیب‌زا. اما همین گل یا پوچی که از زمان‌های بسیار دور در ایران رایج شده، هم جذاب است، هم قوانین خاصی  دارد که می‌تواند از نظر فکری و دور کردن نوجوانان و جوانان از بازی‌ها و دورهمنشینی‌های آسیب‌زا، مؤثر واقع شود.»


داروی درمان فضای مجازی
حسن، یار قدیمی عمو رجب است. پیش از برگزاری مسابقه فینال بین تیم «سیدها» از تبریز و تیم «فلگ‌راند» از تهران قوانین گل یا پوچ را مو به مو برای بازیکنان توضیح می‌دهد؛ اینکه چگونه از جعبه کارت‌ها استفاده کنند، چه زمانی زنگ بزنند و چگونه از حریف بخواهند اصطلاحا دست‌شان را با گل پر کنند. حسن طلوع‌فرد می‌گوید: «ارتباط خوبی بین والدین و فرزندان‌شان برای انجام این بازی شکل گرفته و خوشبختانه کم‌کم این بازی سالم جای بازی‌هایی را که می‌توانند آسیب داشته باشند، می‌گیرد. از طرفی بازی‌های این شکلی جدا از اینکه سبب افزایش تمرکز می‌شود، بچه‌ها و نسل زد را از فضای مجازی دور می‌کند.» نکته جالب این مسابقه حضور تیم‌هایی بود که در آن پدری همراه پسر یا پدربزرگی با نوه‌هایش شرکت کرده بودند. اینطور که برخی می‌گویند، بازی گل یا پوچ چند قرن پیش ابتدا بین اهالی روستاهایی از خراسان شکل گرفته و سپس در شهر‌های زاگرس‌نشین رواج یافته است.


کافه‌ها پاتوق این بازی‌ها
یک جست‌وجوی کوچک در اینترنت و به‌خصوص اینستاگرام، شما را به پاتوق بازی گل یا پوچ می‌رساند. تقریبا در تمام کافه‌ها، هر شب این بازی برگزار می‌شود و در کافه‌های معمولی نیز با نوبت قبلی می‌توان در این بازی دسته جمعی شرکت کرد. مدیر یکی از معروف‌ترین کافه‌های تهران که به کافه گل یا پوچ معروف شده، در این‌باره می‌گوید:«لیگ‌های ما به شکل 2گروه با 3تیم برگزار میشه و هر تیم هم 3تا بازیکن داره، برنده‌ها در فینال با هم رقابت می‌کنند.» او می‌افزاید: «هر نفر هم 100هزار تومن هزینه ورودی میده و 300هزار تومن برای ثبت نام باید واریز کنن. محدودیت سنی هم نداریم اما بیشتر جوون‌ها برای این بازی ثبت‌نام می‌کنند.» لیلا بابایی، مدیرکل سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در گفت‌وگو با همشهری درباره تب بازی‌های دسته جمعی و نقش‌آفرینی طراحان داخلی در ترویج بازی‌های رومیزی صحبت کرد.

کرونا وضعیت بازی‌های رومیزی را رونق داد
بازی‌های رومیزی و فکری در سال‌های اخیر در ایران محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند. این بازی‌ها نه‌تنها به‌عنوان سرگرمی‌های خانوادگی و دوستانه، بلکه به‌عنوان ابزاری برای تقویت مهارت‌های فکری و اجتماعی مورد توجه قرار گرفته‌اند. خانه‌نشینی در ایام همه‌گیری کرونا، باعث رونق هرچه بیشتر بازی‌های رومیزی هم شد.

شیرازی‌ها، صاحب نخستین کافه بازی ایران
تورم موجود در کشور و قیمت فروش بازی‌ها به‌نحوی است که بسیاری از افراد توان خرید بازی را ندارند. کافه بازی‌ها فرصتی ایجاد کرده‌اند تا افراد بیشتری به بازی‌ها دسترسی پیدا کنند. نخستین اتفاق معاصر در حوزه بازی‌های رومیزی نیز تأسیس یک کافه بازی در شیراز بود.

افزایش تولید بازی‌های دسته جمعی
طراحان ایرانی سعی می‌کنند که بازی‌هایی با تم‌ها و موضوعات فرهنگی و اجتماعی ایران تولید کنند که مورد توجه خانواده‌ها قرار گرفته است. اگرچه تعداد دقیق بازی‌های تولید شده در ایران به‌صورت عمومی اعلام نشده، اما برآوردها نشان می‌دهد که تعداد این بازی‌ها در حال افزایش است و درصد بیشتری از این بازی‌ها در داخل کشور تولید می‌شوند.

تقویت روابط خانوادگی با بازی‌های دسته‌جمعی
این بازی‌ها فرصت‌هایی برای تعامل، گفت‌وگو و همکاری میان اعضای خانواده و دوستان فراهم می‌کنند. از طریق این بازی‌ها، افراد می‌توانند مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خود را تقویت کنند و از زمان به‌صورت باکیفیت در کنار یکدیگر لذت ببرند.