نکات مهم درباره پرونده‌های داوری

آگاهی از مسائل حقوقی به پیشگیری از وقوع بسیاری از جرائم و حوادث ناخوشایند کمک می‌کند. در این صفحه با کمک گروهی از وکلا وحقوقدانان دادگستری به سؤالات روز حقوقی شما پاسخ می‌دهیم.


اگر در قرارداد داوری، شخص یا اشخاص معینی به‌عنوان داور تعیین نشده باشد و طرف مقابل هم داور مورد پذیرش ما را قبول نکند یا داور معرفی نکند، چه اقدامی باید انجام داد و درخواست تعیین داور چگونه است؟
اگر داور یا داوران در قرارداد داوری تعیین نشده باشند یا یکی از طرفین قرارداد از معرفی داور پرهیز کند یا داورانی که به موجب قرارداد داوری تعیین شده‌اند نتوانند یا نخواهند به موضوع رسیدگی کنند در این موارد تعیین داور مستلزم مراجعه به دادگاه صالح است که مواد ۴۵۹ و ۴۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی به‌طور مفصل به این موضوع پرداخته است.  در اینجا مجدد متن و نص قرارداد داوری اهمیت پیدا می‌کند و اگر از قبل داور یا هیأت یا سازمان داوری تعیین شده باشد، مسیر سریع‌تری برای رسیدگی به اختلافات احتمالی در آینده را خواهید داشت. در قراردادهایی که توسط وکلای حرفه‌ای تنظیم و تدوین می‌شود، داور را مشخص می‌کنند و این موضوع مانع طولانی شدن رسیدگی‌ها می‌شود.

انواع داوری
مبحث دیگری که باید در مورد اصول و قوانین داوری حقوقی بدانید انواع داوری است که به داوری اختیاری و اجباری تقسیم می‌شود.
در داوری اختیاری، در یک قرارداد داوری جداگانه یا در یک ماده از قرارداد به‌عنوان ماده داوری، فرد یا افراد ثالث بی‌طرفی را به‌عنوان داور یا داوران انتخاب و حدود اختیارات او را مشخص می‌کنند.
در واقع قبل از بروز اختلاف و در زمان انعقاد قرارداد بین طرفین، مواردی که به داوری ارجاع می‌شود، مشخصات داور یا داوران به‌طوری که هرگونه ابهامی را در این زمینه مرتفع سازد و همچنین تعداد داوران مشخص می‌شود.
شخصی که به‌عنوان داور انتخاب می‌شود باید تمام شرایط داور را داشته باشد و تمامی مواردی را که طرفین در توافقنامه داوری برای داور تعیین کرده‌اند رعایت کند.
در داوری اجباری این دادگاه است که داوری را با توجه به شرایط و اوضاع و احوال مناسب حل اختلاف طرفین دیده و موضوع مورد اختلاف را به داوری ارجاع می‌دهد.
از آنجا که این نوع داوری تنها در مواردی که قانونگذار مشخص کرده است مورد استفاده قرار می‌گیرد، بنابراین طرفین دعوا در این امر هیچ نقشی ندارند.

چگونه به رأی داوری اعتراض کنیم؟
علی‌الاصول رأی داوری قطعی است و نمی‌توان مانند آرای دادگاه‌های بدوی به آن اعتراض کرد و در دادگاه تجدیدنظر از هر حیث قابلیت بازبینی و بررسی ندارد. پس رأی داور قابل اعتراض نیست اما اگر رأیی خلاف قانون صادر شده باشد، می‌توان از دادگاه درخواست ابطال رأی را خواست.
در این حالت، دادگاه‌ها صرفاً در موارد اساسی و خاص که در ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی اشاره شده رسیدگی می‌کنند و سایر اعتراض‌ها قابل رسیدگی توسط دادگاه نیست و این اهمیت رأی داوری را نشان می‌دهد که به همین علت از این منظر رأی داوری یک رأی قطعی محسوب می‌شود.

چه مواردی قابل ارجاع به داوری نیست؟
اگرچه موارد زیادی وجود دارد که می‌توان با داوری به آنها رسیدگی کرد، اما مباحثی نیز وجود دارند که قابلیت ارجاع به داوری ندارند. ازجمله این موارد می‌توان به دعاوی مربوط به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، تولیت، وقف، نسب و دعاوی مربوط به ورشکستگی اشاره کرد. این موارد در ماده ۴۷۸ قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده است.

باطل شدن شرط داوری و ابطال قرارداد
 اگر قراردادی که در آن شرط داوری شده است، باطل شود، باعث باطل شدن شرط داوری هم می‌شود یا خیر؟
خیر پاسخ منفی است و طبق قواعد حقوقی‌ای که در ادامه به آن اشاره می‌شود اصل بر اعتبار مستقل قرارداد داوری از قرارداد است و به آن اصطلاحا استقلال قرارداد داوری گفته می‌شود.
مثلاً مطابق بند ۱ ماده ۲۳ قواعد داوری آنسیترال اصلاحی ۲۰۱۰، موافقتنامه داوری از حیث تشکیل آن وابسته به قرارداد دیگری نیست و حتی اگر قرارداد اصلی میان طرفین باطل باشد،
قرارداد داوری صحیح و موضوع اختلاف، قابل ارجاع به آن است اما برای اینکه درگیر تفسیرهای مختلف نشوید، حتما در شرط داوری به صراحت اذعان کنید که اعتبارش طبق توافق طرفین مستقل از قرارداد اصلی است و شامل رسیدگی به ادعای بطلان قرارداد نیز می‌شود چرا که در رویه قضایی برخی از دادگاه‌ها اعتقاد دارند که در داوری داخلی شرط تابع عقد است. اگر قرارداد باطل شود، شرط داوری هم باطل است و داور نمی‌تواند به موضوع رسیدگی کند و حل و فصل ادعا‌ها با دادگاه است.