بازگشت 3 قطعه گمشده از تمدن ایران

محمد باریکانی-روزنامه‌نگار

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در بازگشت از اتحادیه بین‌المجالس جهان در ژنو، پایتخت سوئیس، 3 قطعه گمشده از تمدن ایران را به کشور بازگرداند و بدین‌ترتیب 51قطعه(تمامی محموله) از آجرهای لعابدار منقوش محوطه باستانی قلایچی در شهرستان بوکان، متعلق به تمدن مانایی که در اختیار دولت سوئیس بود به کشور بازگردانده شد.
این دومین محموله از آجرهای لعابدار محوطه باستانی قلایچی بوکان است که از سال 99تاکنون به ایران مسترد می‌شود. سال 99بود که وزارت خارجه با همکاری سفیر ایران در سوئیس توانست 49قطعه از آجرهای منقوش و لعابدار محوطه باستانی قلایچی بوکان را به ایران بازگرداند و تحویل موزه ملی ایران بدهد.
حالا با گذشت بیش از 3 سال از آن موفقیت، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی 3 قطعه دیگر از آجرهای باستانی قلایچی بوکان را به ایران بازگردانده و تحویل موزه ملی ایران داده است.

مانایی‌ها چه کسانی بودند و ویژگی آجرهای قلایچی چیست؟
آجرهای لعابدار قلایچی بوکان متعلق به عصر آهن3و زمانی است که عیلامی‌ها دوران عیلام‌نو را در خوزستان، آشوری‌ها دوران باستانی خود را در عراق و اورارتوها حکومت خود در ترکیه را ادامه می‌دادند. قلایچی بوکان اما محل حکومت مانایی‌ها در ایران بود؛ اقوامی که بعدها با استقرار مادها در ایران بخشی از جامعه ماد شدند. آنها حدود 300سال پیش از هخامنشیان در مناطق مرزی ایران، عراق و ترکیه مستقر بودند و آثار هنری‌شان به‌گفته باستان‌شناس‌ها از کیفیت بالایی برخوردار است. محدوده حکومت مانایی‌ها شمال‌غرب ایران بود. مرزهای آنها از شمال به دریاچه ارومیه، از جنوب به دریاچه زریوار، از غرب به مرز امروزی ایران و عراق و از شرق به رود قزل‌اوزن و به مرز کردستان تا زنجان امروزی می‌رسید. آثار باکیفیت فراوانی از هنر مانایی‌ها در ربط سردشت، قلایچی بوکان و زیویه سقز به‌دست آمده است. مانا‌یی‌ها علاقه زیادی به استفاده از نقوش هندسی، نقش‌های جانوری و نقوش ترکیبی انسانی و جانوری داشتند.
اسب‌های بالدار، نقوش جانوری با سر انسان و... همگی در هنر مانایی به بهترین کیفیت طراحی و ساخته شده‌ است. کتیبه داریوش هخامنشی که به مناسبت ساخت کاخ آپادانا در شوش به نگارش درآمده است، به خوبی مشخص می‌کند که هخامنشی‌ها در طراحی و ساخت آجرهای لعابدار تخت‌جمشید از هنر مانایی تأثیر گرفته‌اند. اگرچه هخامنشی‌ها هیچ شناختی از تمدن ماناها نداشتند، اما با این حال کتیبه داریوش در مورد احداث کاخ‌های هخامنشی شوش بیانگر آن است که هخامنشیان بخشی از هنر خود را از هنرهای بومی موجود در ایران و به‌طور مشخص از هنر ماناها وام گرفته‌اند.