معروف‌ترین تکیه شهر
موضوع: حوزه، تکیه و سقاخانه رضاقلی‌خان
ویژگی: نویسنده و ادیب قاجاری، بانی ساخت حوزه، تکیه و سقاخانه معروف
***
خاندان هدایت پیش از آنکه به‌دلیل مناصب سیاسی میان همسایه‌ها و اهالی در محله سنگلج شهرت پیدا کنند به واسطه موقوفاتشان، ساخت حمام، حوزه علمیه، سقاخانه، تکیه و مسجد‌شان شهرت داشتند. رضاقلی‌خان، جد بزرگ خاندان هدایت، از اهالی محله چال‌میدان و هم‌دوره ناصرالدین‌شاه بود. این مرد به‌دلیل موقعیت شغلی و اجتماعی‌اش بسیار مورد توجه مسئولان حکومتی و مردم عادی بود. رضا قلی‌خان هدایت، معروف به لله‌باشی، از نویسندگان مشهور دوره ناصری است. این نویسنده معروف دوره قاجار که مدتی هم ریاست مدرسه دارالفنون وسفارت ایران در خوارزم و... را عهده‌دار بود، در ۱۸ خرداد ۱۱۷۹ شمسی در تهران متولد شد. به‌گفته حمیدرضا نارنجی‌نژاد، تهران‌پژوه، رضاقلی‌خان از ملاکان معروف محله سنگلج بود که در زمان حیاتش علاوه بر مسجد و مدرسه، حمام و سقاخانه هم در این محله برای رفاه اهالی ساخت.
تکیه رضاقلی‌خان در چهارراه سیروس، روبه‌روی کوچه تکیه قدیمی سادات‌اخوی، یکی از معروف‌ترین و با‌قدمت‌ترین تکایای تهران قدیم در محله سنگلج بود که کنار این تکیه مسجد و سقاخانه و آب‌انبار هم ساخته شد. تکیه رضاقلی‌خان به‌اصطلاح امروزی‌ها، یک مجموعه فرهنگی هم محسوب می‌شد و مردم علاوه بر مناسبت‌های مذهبی ایام محرم و صفر در ماه‌های دیگر سال هم از خدمات آموزشی و فرهنگی این مجموعه استفاده می‌کردند. اما این خدمات آموزشی چه بود؟ نارنجی‌نژاد در این‌باره می‌گوید: «قدیم‌ها در تکیه و مساجد همیشه به‌‌روی مردم باز بود و به همین دلیل در تکیه رضاقلی‌خان در اتاق‌هایی که به آنها حجره می‌گفتند، طلاب درس می‌خواندند. درواقع بسیاری از استادان حوزه در همین تکیه در طول سال‌ها به علاقه‌مندان دروس دینی آموزش می‌دادند. براساس تقسیم‌بندی‌های دوره‌های آموزشی قدیم، درس اکابر هم در تکیه آموزش داده می‌شد. شب‌ها اتاق‌های تکیه محفل امنی برای مسافران و در راه ماندگان بود.»
