یزد
چکش‌‌ها نمی‌کوبند
این روزها در بازار مسگرهای یزد به‌جای شنیدن آوای چکش مسگرها ، صدای فروشندگان محصولات کارخانه ای می‌آید
سمیه گلابگیریان | یزد- خبرنگار
به سختی صدایم را می‌شنود. از بس چکش زده، گوشش بدهکار نیست. 72 سالش است. از 65 سال پیش مسگری می‌کند و 50 سال استادکار بوده. حاج «حسین آدابی» در شروع راه در دکان پدر مرحومش حاج «اصغر آدابی» که کارش سفیدگری ظروف مسی بود، مشغول شد، اما بعد به مسگری روی آورد. 15 سال شاگردی کرد تا بر مسند استادی تکیه زد و حالا از معدود مسگران قدیمی است که در بازار مسگران یزد فعالیت می‌کند.
کسادی بازار
حاج حسین از کسادی بازار گلایه دارد. با وجود این، بیشتر از کسبه‌ای ناراحت است که به اسم مسگر مشغول فعالیتند و هیچ سررشته‌ای از این فوت‌و‌فن ندارند و تنها ظروف مسی می‌فروشند. از استاد مظفری، حاج محمدی تنظیمات، ابوالقاسم سیاح و علی میرجلیلی یاد می‌کند که تنها مسگرهای قدیمی و فعال یزدند و غیر از آن‌ها استاد دیگری نیست.
این شغل در خانواده آن‌ها موروثی است. 8 پسر عمویش همه مسگر بوده‌اند و به دلیل کسادی بازار دکان‌هایشان را تعطیل کرده و حالا هم از دنیا رفته‌اند. حاج «محمد آدابی» برادرش هم مسگری می‌کرده و چند سالی است از دنیا رفته.
می‌گوید: «تعداد استادکاران مسگر استان محدود است و بقیه فقط فروشنده‌اند. حتی برخی از آن‌ها اتباع بیگانه‌اند و از ظروف مسی هیچ اطلاعی ندارند. این روزها بیشتر ظروف مسی در کارخانه‌ها تولید می‌شود و به جز مسگرهای قدیمی بقیه همه دستفروشند. ظروف مسی را از کارخانه‌های تولیدی اصفهان، زنجان و مشهد می‌خرند و در یزد می‌فروشند.»
او کسادی بازار مسگری در سال‌های گذشته را دلیل بسته‌شدن دکان استادکاران مسگری می‌داند که اکنون جای خود را به فروشندگان ظروف مسی داده و بازار مسگری یزد را قبضه کرده‌اند: «در گذشته هر دختری که به خانه بخت می‌رفت 100 تا 150 کیلوگرم ظروف مسی شامل سینی، کماجدان، تابه، آبکش، آفتابه و لگن در جهیزیه داشت، اما بعد از مدتی این سنت از بین رفت. با وجود این، دو - سه سال است ظروف کوچک مسی از جمله قابلمه‌های کوچک و ظروف تزئینی مشتری پیدا کرده است. البته نباید فراموش کرد که در گذشته مس برای جهیزیه عروس کیلویی 10 هزار تومان بود و حالا کیلویی 70 هزار تومان. در گذشته مردم ظروف مسی را نسیه می‌خریدند، اما در بازار امروز کسی نسیه نمی‌فروشد و مشتری باید نقد خرید کند.»
مسگری بدون مس
بسیاری دنبال خاستگاه ظروف مسی و استان اصلی تولید‌کننده آن هستند، اما ظروف مسی در بسیاری از استان‌های کشور تولید می‌شود. رواج مسگری در یزد هم که فلز مس ندارد، نشان از سختکوشی و تلاش یزدی‌ها دارد و از این بابت در کشور شهره هستند. حاج حسین می‌گوید: «ورق مس را از تهران و زنجان می‌خرم و روزی 4 تا 5 کیلوگرم ظرف مسی تولید می‌کنم، زیرا ساخت یک ظرف معمولی نصف روز طول می‌کشد.»
با این‌که پا به سن گذاشته اما هنوز پا به کار است و این شرایط را ناشی از زحمت و سختکوشی خود می‌داند. او کار را جوهر مرد می‌داند و عقیده دارد کار مایه سرزندگی‌اش شده است.
از سختی‌هایی که در این راه کشیده می‌گوید و به کاهش قدرت شنوایی‌اش اشاره می‌کند که ناشی از 65 سال چکش زدن است. سوال‌ها را باید با صدای بسیار بلند از او بپرسم.
درباره خاطراتی که در این دوره داشته صحبت می‌کند و می‌گوید: «سخت‌ترین ظرفی که ساختم دیگ آش امام حسین (ع) بوده است. این دیگ‌ها هنوز هم مشتری دارد، زیرا یزدی‌ها برای ماه محرم و صفر، برای عزاداران حسینی در این دیگ‌ها غذای نذری طبخ می‌کنند.»
کار دست استاد
مثل بسیاری از رشته‌های صنایع دستی، ظروف مسی دست‌ساز هم با ورود دستگاه‌های تولیدی و راه‌اندازی کارخانه‌ها و تولید انبوه، روز به روز کمرنگ‌تر شده است. وقتی درباره تفاوت ظروف مسی دستی و ماشینی سوال می‌کنم، بدون تامل می‌گوید: «همه ظروف مسی خوب است، اما ظروف مسی دستی که استادکاران قدیمی می‌سازند، گران‌تر است. کارهای ماشینی کیلویی 10 هزار تومان ارزان‌تر است و به محکمی ظروف دستی نیست و بعد از پخت و پز هم سیاه می‌شود.»
حاج حسین نقلی هم از شاه عباس صفوی می‌آورد: «شاه عباس به رعیتش گفته بود پولتان طلا، ظروفتان مس و فرشتان پلاس باشد. مس کهنه شدنی نیست و هر زمان که بخواهی به همان قیمت خریدار دارد.»
بازار شلوغ
کم‌کم مشتریانش زیاد می‌شوند و از من می‌خواهد سوالات را کوتاه کنم تا به کارش برسد. من را با خداحافظی گرم و یک لبخند بدرقه می‌کند.
نگاهم که به بازار می‌افتد، تعجب می‌کنم. در شرایطی که همه از کسادی بازار و نبود مشتری می‌نالند، بازار مسگری شلوغ است، اما بیشتر آن‌هایی که در بازار دیده می‌شوند گردشگرند و فقط بیننده. آن‌ها قصد خرید ندارند؟
بیمه 20 مسگر پیشکسوت
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد با بیان این‌که مسگری یکی از صنایع دستی برجسته استان محسوب می‌شود، به همشهری می‌گوید: با توجه به نوآوری صورت گرفته از سوی جوانانی که وارد این عرصه شده‌اند در حال حاضر بیشترین تقاضا برای خرید صنایع‌دستی مربوط به مسگری است. سید مصطفی فاطمی می‌افزاید: طراحی جدید از سوی جوانان و شرکت در نمایشگاه‌ها موجب شده است بیشترین فروش صنایع‌دستی را شاهد باشیم و برخی از آن‌ها مهر ملی هم دریافت کرده‌اند. وی ادامه می‌دهد: صنعتگران قدیمی صنایع دستی به دلیل کهولت سن مشمول پوشش بیمه‌ای نیستند، اما جوانانی که در این عرصه کار می‌کنند و کارگاه داشتند، بیمه شدند به طوری که حدود 20 نفر از آن‌ها اکنون بیمه هستند. این مسئول ادامه می‌دهد: البته برخی از مسگرها غیر از کارهای سنتی، کارهای صنعتی هم انجام می‌دهند و مشمول هنرمندان مسگر نمی‌شوند که تحت پوشش بیمه قرار گیرند. فاطمی ادامه می‌دهد: استفاده از محصولات مسی در حال افزایش است، درخواست‌های جدیدی برای ایجاد کارگاه‌های مسگری مطرح شده و قرار است با پرداخت تسهیلات به آن‌ها کمک شود.
در همینه زمینه :
