متخصص طب ایرانی: نمی‌توان با درمان‌های دارویی، بهداشت را گسترش داد؛اولویت با پیشگیری است
مهم‌ترین مأموریت طب ایرانی
هر نگاه پزشکی، چه طب نوین و چه طب مکمل، سلامت‌محور است و بحث تقدم پیشگیری بر درمان و رعایت بهداشت در هردوی آنها وجود دارد. در هزاران کتاب پزشکی هم بر این مسئله تأکید شده؛ چنان‌که در یکی از این کتاب‌های معروف آمده است «پزشکی پیشه‌ای بود که تندرستی آدمیان را نگاه‌دارد و چون رفته‌بود، بازآرد از روی علم و عمل» که به‌معنای نگه‌داشتن تندرستی و بعد، درمان پس از بیمارشدن است. البته پزشکی درحال‌حاضر به یک صنعت درمانی تبدیل‌شده که دلیل آن مقتضیات عصر جدید است. با وجود شعارهای جهانی در حوزه سلامت و سازمان‌های بزرگ که بر اهمیت بهداشت تأکید می‌کنند، با تقدم درمان مواجهیم. این نکاتی است که دکتر ناصر رضایی‌پور، متخصص طب ایرانی به آنها اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید: «در انواع طب سنتی ازجمله طب ایرانی، بحث خودمراقبتی بیشتر مورد تأکید است چون جوهره مکتب طب ایرانی و رسالتی که برعهده اطبای آن است، همین تقدم پیشگیری بر درمان تعریف شده.»
خودمراقبتی در طب ایرانی چطور تعریف می‌شود؟
از نگاه انواع طب سنتی ازجمله طب ایرانی، هر فرد بیماری محدودیت‌هایی دارد ازجمله در تغذیه یا حتی نوع ورزشی که باید انجام دهد. به بیماری که از مرحله پیشگیری عبورکرده و به ما مراجعه می‌کند در اولین‌گام توصیه‌های مشخصی داده می‌شود، از ممنوعیت مصرف برخی غذاها تا روش‌های بهبود شرایط روحی، کیفیت خواب و حتی ورزشی که باید در یک زمان مشخص و به میزان تعیین‌شده انجام دهد. این یعنی «اصلاح سبک زندگی» و مهم‌ترین کاری است که باید در جلوگیری از بیماری انجام شود. چون نمی‌توانیم با درمان‌های دارویی، بهداشت را گسترش دهیم و بارها سازمان جهانی بهداشت اقداماتی دراین‌باره انجام داده یا شعارهایی را تنظیم کرده اما در نهایت خودشان معترف به شکست شده‌اند. آنها به این باور رسیده‌اند که به‌جای سیاست دارودرمانی، در برخی نقاط ازجمله کشورهای آفریقایی یا کشورهای آسیایی محروم به‌دلیل موانع فرهنگی و سیاسی در این مناطق باید از مکاتب و روش‌های طب بومی و اصول بهداشتی همان نقاط استفاده کنند.
چطور می‌توان آگاهی مردم از خودمراقبتی توصیه‌شده در طب ایرانی را افزایش داد؟
می‌توان برخی اطلاعات را از منابع موجود کسب کرد اما باید حتماً از نگاه یک متخصص تهیه شده باشند. چون در فضای مجازی با بازار مکاره‌ای مواجه شده‌ایم که افراد بدون هیچ تخصص و تجربه‌ای، نسخه‌های بسیار گران برای مردم می‌پیچند. مسئله اینجاست که در طب ایرانی، پایه شناختی، اعتقاد به «مزاج» است و اینکه تک‌تک افراد با هم متفاوت هستند. ممکن است نسخه متخصصان طب ایرانی، حتی برای یک درد مشترک، یکسان نباشد. باید این آگاهی در مردم شکل بگیرد که اگر در کتب، سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی یا فضای مجازی به‌دنبال چنین اطلاعاتی هستند، حتما آن را از کسانی دریافت‌کنند که موردتأیید نهادهای متولی حوزه سلامت، یعنی وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی باشند.
توصیه‌های کلی هم درباره خودمراقبتی وجود دارد؟
در طب ایرانی، سلامتی و درمان بر شش پایه (سته ضروریه) استوار است؛ خوردن و آشامیدن، آب وهوا، حرکت و سکون (یا ورزش)، اعراض نفسانی (بهداشت روان)، پاکسازی بدن از فضولات و خواب و بیداری. حکمای ما معتقدند که هیچ‌یک از این شش‌اصل بر دیگری برتری ندارند و هرکدام نباشد، آسیبی برای سلامتی خواهد بود. اما جمله‌ای از حکیم ابن‌سینا -خورشید درخشان آسمان پزشکی- وجود دارد که به‌نظرمی‌رسد تأکید بیشتری بر سه اصل، نسبت‌به دیگر اصول دارد: «مهم‌ترین تدابیر تندرستی آن است که ورزش‌کنی، اصول خوردن و آشامیدن را رعایت‌کنی و خواب خوب داشته باشی.» ولی نگاهی به وضعیت جامعه نشان می‌دهد که پایبندی به این سه اصل هم بسیار کم است. این درست که برخی از اصول، مثل آب‌وهوا در اختیار مردم نیست اما حداقل سه اصل تأکید شده از ابن‌سینا با هر میزان توانایی اقتصادی و جسمی، قابل‌انجام است. در بحث خوردوخوراک، بیشتر جویدن غذا، پرهیز از خوردن همزمان چند ماده غذایی، به‌اندازه خوردن، استفاده بیشتر از سبزیجات و میوه و کاهش مصرف گوشت، نمک و شکر، در اختیار خود افراد است. در بحث ورزش هم، اگر مردم قادر به پرداخت شهریه باشگاه‌ها نیستند، می‌توانند یک پیاده‌روی ساده روزانه در پارک داشته باشند. برنامه‌های رایگان زیادی هم وجوددارد که مردم می‌توانند در خانه، فعالیت ورزشی داشته باشند. به همین‌دلیل تأکید می‌کنم اگر افراد به‌موقع بخوابند، روزی نیم‌ساعت فعالیت ورزشی مناسب داشته‌باشند و رژیم غذایی مناسبی را هم رعایت کنند، قطعاً در سلامت آنها تأثیر قابل‌توجهی خواهد داشت. علاوه بر این آنها باید شرایط روحی- روانی خودشان را کنترل و از اضطراب، خشم، نومیدی و... دوری‌کنند.
برای سالم ماندن نزد طبیبان بروید
دکتر ناصر رضایی‌پور: رسالت و جوهره طب ایرانی، پیشگیری است. تأکید ما این است که مردم در سلامتی به ما مراجعه کنند، یعنی تقاضای آنها از مراجعه به ما، بیمار نشدن باشد. توصیه ما این است که حداقل هر 6ماه یک‌بار برای حفظ سلامتی با پزشکان طب ایرانی مشورت شود که قطعا اتفاق خوبی در حوزه سلامتی رخ خواهد داد.
تندرستی در فصل‌ها
این متخصص طب ایرانی، هم اهل درمان است و هم آموزش آنچه آموخته. رضایی‌پورکتب زیادی هم در حوزه طب ایرانی به‌ویژه خودمراقبتی منتشرکرده است؛ از کتاب «دیگچه» درباره آشپزی و خودمراقبتی تغذیه گرفته تا کبد چرب، بهداشت پوست‌ومو و... اما مجموعه 4جلدی فصولش بسیار جالب هستند: بهار تندرستانه، تابستان تندرستانه، پاییز تندرستانه و زمستان تندرستانه که شامل توصیه‌های سلامتی ویژه هر فصل است و حاوی نکات مهمی درباره تدابیر تندرستی، اصول تغذیه، خواب، ورزش و بیماری‌های فصلی، درمان‌های ساده برخی بیماری‌ها، پرهیزهای لازم، غذاهای مناسب هر فصل و....
