فساد را به اندازه جلوه دهیم
احمد شیرزاد/ استاد دانشگاه
فساد در کشور ما فقط در مقوله اقتصادی خلاصه نمی‌شود و در ارکان دیگری مانند آموزش عالی، حوزه پزشکی، ورزشی، سینما و... نیز ما با تخلفات متعددی روبه‌رو هستیم که می‌توان آن را فساد نامید؛ مثلا در حوزه آموزش عالی ما شاهدیم که عده‌ای در ارائه پایان‌نامه، مقاله‌های علمی و حتی مدرک تحصیلی دست به جعل و تقلب می‌زنند و بدین طریق به مدارج علمی بالاتر هم دست پیدا می‌کنند و با وجود اینکه این نوع فساد رسوا شده، باز هم دنبال می‌شود. علت چیست و ریشه‌های آن را باید در کجا دنبال کرد؟
اولین و مهم‌ترین نکته این است که ما از سنین کودکی نه‌تنها احترام به روح قانون و قانون‌گرایی را در فرزندانمان نهادینه نمی‌کنیم بلکه آنها را به قانون‌گریزی مانند تقلب، دروغ و... برای رسیدن به اهداف تشویق کرده و روش‌های جدید هم آموزش می‌دهیم؛ درحالی‌که اتفاقا ایران کشوری با حجم قوانین بسیار بالاست که برای کوچک‌ترین مسائل هم مقررات صادر کرده است که از قضا بخشی از این قانون‌گریزی هم به حجم بالای این قوانین برمی‌گردد چراکه برای کارهای عادی و معمولی هم افراد را گرفتار دریافت مجوزها و نامه‌هایی می‌کنند که معلوم نیست فرد صادر‌کننده، صلاحیت تصمیم‌گیری در این حوزه را داشته باشد یا نه؟
امروز شاهد فعالیت پزشکانی هستیم که حاضر نیستند در مطب‌های خود دستگاه کارتخوان داشته باشند تا ردپایی از آنها باقی نماند، وقتی شما در فرهیخته‌ترین قشر جامعه با پدیده فرار مالیاتی مواجه هستید، چگونه می‌خواهید در سطوح پایین‌تر این مقوله را جا بیندازید. اظهارنامه‌های مالیاتی واقعی و صحیح در کشورهای پیشرفته باعث شده تا به میزان زیادی از فساد اقتصادی جلوگیری شود؛ خلأیی که به‌طور جدی در کشور ما از سطوح بالای مدیریتی تا پایین‌ترین رکن خدماتی داریم و باید برای آن چاره‌اندیشی جدی شود.
اما از تبعات فساد اقتصادی، کسب درآمد نامشروع است که در نهایت به شکل یک الگو برای سایر مردم جامعه درخواهد آمد و تمام افراد به‌دنبال راه‌هایی می‌روند که به ثروت بیشتر و راحت‌تری دست پیدا کنند و بدتر آنکه اعتبار منابع معتبر از بین می‌رود و شک و بی‌اعتمادی مانند خوره در افکار عمومی نفوذ می‌کند؛ یعنی شما اگر ثروتمند واقعی باشید هم باز با دید شک و تردید به اموال شما نگاه می‌کنند یا اگر برای مدرک تحصیلی خود سال‌ها تلاش کنید، باز هم افراد مطمئن نیستند که دکتری شما واقعی است یا نه؟
همچنین باید تأکید کنم که های‌وهوی یک فساد برای افکار عمومی خطرناک‌تر از خود فساد است و ضرر آن حتی مخرب‌تر است، ما باید یاد بگیریم که تخمین درستی از هر مفسده‌ای داشته باشیم، نه آن را کمتر جلوه دهیم و نه بیشتر. دائم نگوییم که همه کارمندان فاسد‌ند و کار نمی‌کنند یا همه دولتمردان دروغگو هستند و هر که آمد خورد و برد و... این الفاظ و تعبیرها را از ذهن خود پاک کنیم و فساد را بیشتر از آنچه هست، نشان ندهیم. رسانه‌ها مراقب عواقب این های‌وهوی باشند و به آن دامن نزنند. در پایان اگر از من بپرسید که باید از کدام نقطه با فساد مقابله کنیم؟ من انگشت اشاره خود را به سمت مجلس می‌چرخانم؛ قوه مهمی که می‌تواند هم در قانونگذاری و هم در نظارت درست مانع از ایجاد بسیاری از مفسده‌ها و تخلفات باشد. مجلس اگر آنقدر قوی باشد که همه وزرا و مسئولان برای پاسخگویی به آن به سختی و مشقت بیفتند، قطعا شاهد بسیاری از اتفاقاتی که امروز در بخش‌های مختلف اجرایی کشور رخ می‌دهد، نخواهیم بود.
