مقبره خانوادگی ظهیرالدوله؛ مدفن مشهورترین خاندان پزشکی پایتخت
موضوع: مروری بر زندگی لقمان الممالک تهران و پسرانش
ویژگی: معروف‌ترین خاندان پزشکی دربار قاجار و پهلوی
***
مقبره‌ای خانوادگی در گورستان ظهیرالدوله در خیابان دربند وجود دارد که نام پزشکانی بر سنگ‌هایش حک شده است که لقب مشهورترین خاندان پزشکی تهران را به دوش می‌کشند؛ خاندان ادهم. میرزا زین‌العابدین‌خان‌ادهم، فرزند میرزا محمد فخرالاطبای کنی که اجدادش از قریه معروف کن در غرب تهران بودند در محله سرچشمه به دنیا آمد.او از دانش‌آموختگان مدرسه دارالفنون بود و بعد از سفر به فرانسه در زمینه طبابت متبحر شده و به کشور بازمی‌گردد و لقب لقمان‌الممالک را از شاه دریافت می‌کند. لقمان‌الممالک ۴پسر داشت که هرکدام عالم و تحصیلکرده بودند. محمدحسین‌خان ادهم معروف به لقمان‌الدوله، محمدحسن خان ملقب به حکیم‌الدوله، دکتر عباس ادهم که بانام اعلم‌الملک شهره بود و دکتر صالح ادهم یا همان حشمت‌السلطنه که برخلاف ۳ برادرش در رشته پزشکی درس نخواند و در رشته علوم سیاسی، اقتصاد و حقوق از دانشگاه پاریس فارغ‌التحصیل شد.
خاندان ادهم تأثیر زیادی در رونق و توسعه علم پزشکی در تهران و به تبع آن کل کشور داشتند.
نصرالله حدادی، تهران‌پژوه درباره خاندان ادهم می‌گوید:« همه آنها با توجه به تحصیلات خارجه‌ای که داشتند بی‌چون‌وچرا به کشور بازگشته و داشته‌های علمی‌شان را خرج وطن و مردمش کردند. برای مثال محمدحسین لقمان دانشکده پزشکی را پی‌‌ریزی کرد و کلاس طب را از دارالفنون مجزا ساخت و به مدرسه طب تبدیل کرد. تأسیس دانشکده پزشکی و تالار تشریح آن و دانشکده داروسازی از دیگر خدمات او در دوره پهلوی اول است.حدادی درباره فرزند دیگر لقمان‌الممالک یعنی حسن ادهم یا همان حکیم‌الدوله می‌گوید:« او مدتی به‌عنوان پزشک احمدشاه فعالیت کرد و استاد علوم طب در دارالفنون بود.»
حسن ادهم را به‌عنوان وزیر صحیه و بهداری می‌شناسند. او آزادی خواهان مشروطه را که درباغشاه تهران غل و زنجیرشده بودند مداوا کرد.حسن ادهم به‌عنوان پزشک این حق را به‌خود داد تا جلوی شکنجه و درد آنها را بگیرد و بتواند تا حدی مرهمی برزخم‌هایشان بگذارد. او برای آنهایی که زیر شکنجه لباس‌هایشان پاره شده بود لباس تهیه کرد.حتی برای مداوای رهبر قیام‌کنندگان قم که مسموم شده بود به این شهر رفت تا او را مداوا کند ولی حاج‌آقا نورالله براثر مسمومیت ناشی از تزریق سم به شهادت رسید. دکتر حسن ادهم نیز در مقبره خانوادگی ظهیرالدوله مدفون است.
دکتر صالح ادهم پسر دیگر خاندان ادهم نیز تا آخرین لحظات حیات احمدشاه بر بالینش حضور یافت و بعدازآن با وجود اینکه برادرانش به دربار پهلوی نزدیک بودند دیگر هیچ منصب دولتی نپذیرفت. او نیز در مقبره ظهیرالدوله آرام گرفته است.
