مافیای سینمای ایران چگونه شکل گرفت

فهیمه پناه آذر-روزنامه‌نگار

محمد خزاعی بعد از 3 سالی که در سازمان سینمایی حضور داشته، همیشه از احوال بهتر سینمای ایران سخن گفته و اینکه فیلم‌های اکران شده باعث رونق گیشه است، این مدیر اما در دیداری که با عوامل سینماشهر داشته از مافیای سینما سخن گفته است. اصطلاح مافیای سینمای ایران در سال های پس از انقلاب، اولین بار در دهه 70 مطرح شد؛ اصطلاحی که از دل یک اختلاف مالی میان تیم سردبیری و سرمایه گذاران یکی از نشریات سینمایی که تهیه کننده هم بودند، بازآفرینی شد و در سال‌های بعد به شکل های مختلف مطرح و وارد ادبیات سینمایی ایران شد.

رئیس سازمان سینمایی در ‌صحبت‌هایش از سالن‌سازی‌‌ها و برنامه دولت سیزدهم در سینما عنوان کرد: افزایش تعداد سالن‌های سینمای ایران به هزار سالن پیش‌بینی شده بود که در حال حاضر در آستانه ۹۰۰سالن هستیم و اگر دولت ادامه پیدا می‌کرد، در سال آینده 1000سالن به مردم تحویل داده می‌شد.
خزاعی همچنین دربخش دیگری نیز می‌گوید: پیش از این نیز گفته‌ام که در سینمای ایران مافیا وجود دارد؛ به این معنا که گروه خاصی همیشه در تمامی حوزه‌های سینمایی مانند تولید، پخش، مجوزها و... وجود دارند که انحصار همه‌‌چیز را در دست می‌گیرد اما مؤسسه سینماشهر با شکستن این انحصار کمک شایانی به سینمای ایران کرد.
به‌گفته رئیس سازمان سینمایی مؤسسه سینماشهر تا ‌انحصار قیمت‌ها را بشکند و تجهیز سالن سینما که پیش از این کمتر از ۲.۵ تا ۳میلیارد تومان هزینه نداشت با ۳۵درصد قیمت به انجام برساند و یا سرورهایی که انحصار، قیمت گزافی داشتند با ۱۰۰میلیون تومان ارائه می‌شوند.

آمدن سرمایه‌گذاران و برهم زدن معادلات فیلمسازی
از اوایل دهه ۹۰ سرمایه‌گذاری‌های کلان روی فیلم‌های سینمایی شکل گرفت. این سرمایه‌گذاری‌ها که عمدتاً در زمان خود رقم‌های کلان‌داشت، از سوی سرمایه‌گذاران معمولی بخش خصوصی در سینما امکان پذیر نبود. شاید بتوان دهه ۹۰ را دهه حضور پررنگ پول‌های مشکوک ‌ دانست. جالب اینکه تعدادی از سرمایه‌گذارانی که بودجه‌های کلانی را صرف ساخت فیلم‌های سینمایی در این دهه کردند، ‌ بعد از چند سال به جرم فساد اقتصادی دستگیر و راهی زندان شدند.

بازیگران انحصاری در سینما
بعدها حضور انحصاری بازیگران چهره مافیای بازیگری را پررنگ کرد. مافیای نقش فروشی و مافیای بازیگران انحصاری در سینمای ایران هم جریانی است که این روزها بیشتر دیده می‌شود. قبل‌تر عنوان می‌شد که سینما اجازه ظهور ستاره جدید را نداده و تنها همان چهره‌های قبلی را در فیلم‌های مختلف می‌بینیم که می‌درخشند.
بسیار پیش آمده که بازیگری جوان در یک فیلم خوش بدرخشد اما پس از آن، حضورش کمرنگ و یا حتی محو می‌شود و یا آنکه در بدنه سینمای تجاری جا می‌افتد.
زیرا مافیای سینمای ایران اجازه نمی‌دهد هر بازیگری پولساز شود. برخی نیز عنوان می‌کنند که بسیاری از بازیگران درآمدزا به شکل انحصاری در اختیار برخی از سازندگان فیلم هستند و با دستمزدهای میلیاردی برای صاحبان فیلم نیز درآمدزایی دارند.

انحصار در تولید، پخش و اکران
بسیاری از کارگردانان در گفت‌وگوهای‌شان به‌وجود چنین مافیايی در نظام اکران سینمایی اشاره کرده و نسبت به آن انتقاد داشته‌اند. با وجود آنکه اکران، آخرین حلقه از چرخه صنعت فیلم‌سازی‌ است اما نتیجه نهایی ساخت و تولید یک فیلم را رقم می‌زند.
بارها عنوان شده که مافیای سینمايی در دست انحصارگرایانی است که مانع هر اقدامی برای ورود رقبا می‌شوند.بازار پخش و اکران را در دست دارند و بخش عمده فروش برای همین افراد است.

پولشویی در سینما
‌ سال‌های زیادی است‌ که در سینمای ایران از مافیای نقش‌فروشی، مافیای تولید و پخش و مافیای اکران صحبت می‌شود، اما مافیای سینمای ایران از آن زمان رنگ و شکل دیگری به‌خودش گرفت که سرمایه‌گذاران بخصوص‌ وارد سینما شدند، سرمایه‌گذارانی که کار و پولشان از منابعی چون نفت و بانک‌های مختلف بود. زمانی سرمایه‌های مشکوک عنوانی بود که برای تولید برخی از فیلم‌ها به واسطه حضور برخی سرمایه‌گذاران به کار می‌بردند‌. سرمایه‌های مشکوک‌ منجر به پولشویی در سینما می‌شد.‌