گزارش
قنات‌های ایران زنده می‌شوند
کم‌رمق‌شدن چاه‌ها و کم‌آبی آبخوان‌ها، احیای دوباره قنات‌ها را رونق داده است
الهام مصدقی‌راد-روزنامه‌نگار
هم‌اکنون بخش قابل‌توجهی از قنات‌های ایران با کم‌آبی یا تخریب عمدی یا سهوی مواجه شده‌اند. هرچند که در سال‌های پربارش، نشانه‌های جریان آب در برخی قنات‌های غیرفعال دیده شد و قنات‌های کم‌آب نیز مدتی جان گرفتند؛ قنات‌هایی که می‌توان به احیا و زندگی دوباره آنها امیدوار بود.
قانونی برای احیای قنات‌های فوت‌شده نداریم
محمد‌مهدی جوادیان‌زاده، مدیر مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی: در قانون توزیع عادلانه آب، ماده قانونی وجود دارد که درصورت خشک‌شدن قنات و تأیید کارشناسان مربوطه، به‌اصطلاح «فوت قنات» اعلام شده و امکان صدور مجوز حفر چاه به جای قنات از طرف وزارت نیرو فراهم می‌شود و در واقع چاه به جای قنات احداث می‌شود. همین بند قانونی موجب رها‌کردن برخی قنات‌ها یا تخریب آنها به شکل مصنوعی شد و آنها را از بین برد، اما در سال‌های اخیر با توجه به کم‌آب‌شدن آبخوان‌ها و کم‌رمق‌شدن چاه‌ها، نگاه بازگشت به قنات ایجاد شده و برخی از مالکان به احیای قنات‌ها علاقه‌مند شده‌اند. اما متأسفانه قانون راهکاری برای احیای قناتی که در گذشته به‌عنوان قنات فوت‌شده اعلام و گواهی فوتش صادر شده، ندارد. هرچند که آب‌دهی قنات‌ها در سال‌های پربارش ممکن است موقتی باشد، اما همین موضوع نشان می‌دهد که این قنات را می‌توان احیا کرد که البته نیازمند کارشناسی و بررسی حریم چاه‌ها و ظرفیت آبخوان‌هاست. اما لازم است که این نقص قانونی مورد بازنگری قرار بگیرد.
در بخش دیگری از قانون توزیع عادلانه آب به نجات قنات اشاره شده و در ادامه به دادن مجوز حفر چاه درصورت ناامید‌شدن از احیای قنات اشاره کرده است اما در این سال‌ها تنها به بخش دوم قانون پرداخته شده و مرکز بین‌المللی قنات به‌دنبال احیای بخش اول قانون است. از میان قنات‌هایی که احتمال احیای آنها وجود دارد، بعضی موارد را به‌دلیل دریافت مجوز چاه پیگیری نمی‌کنند. بعضی قنات‌ها را نیز چون مظهر قنات در داخل شهر افتاده، مالک ترجیح می‌دهد زمین زراعی را به مسکونی تبدیل کند تا سود بیشتری نصیبش شود.
براساس طرح احیا و تعادل‌بخشی آبخوان‌ها، اصلاح و تعدیل پروانه چاه‌های کشاورزی براساس ظرفیت آبخوان در دستورکار وزارت نیرو‌ست که این موضوع می‌تواند به احیای قنات‌ها و حتی چشمه‌ها کمک کند. در برنامه هفتم توسعه پیش‌بینی شده که به میزان 3000کیلومتر نسبت به احیا، مرمت و بازسازی و لایروبی قنوات کشور اقدام شود اما اعتبار تخصیص داده‌شده به این موضوع اندک است و وزارت جهادکشاورزی ترجیح می‌دهد این اعتبار ناکافی را صرف زنده نگه‌داشتن قنات‌های موجود که تحت فشار چاه‌ها و برداشت‌های غیرمجاز هستند کند و تمایلی به احیای قنات‌های خشک‌شده ندارد.
در همینه زمینه :
