زراعت
زعفران همدانی
بانوی تولیدکننده زعفران در غرب کشور از فعالیت‌ها و مشکلاتش می‌گوید
سمانه اسکندری| همدان- خبرنگار:
زعفران یکی از محصولات کم‌آب‌بری است که کشت آن در سال‌های اخیر در کشور رونق گرفته است. گیتی سالاری کارآفرین نمونه ملی در زمینه کشاورزی و همچنین بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در غرب کشور و ساکن شهرستان نهاوند است. با این بانوی کارآفرین درباره فعالیت‌هایش و چالش‌هایی که با آن روبه‌رو است به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
اولین بار چه سالی مبادرت به کشت زعفران کردید؟
سال 1378 برای اولین بار زعفران کاشتم که در استان رسانه‌ای شد.
با نهادهای دولتی هم همکاری دارید؟
در سال‌های گذشته افراد از 2 طریق زعفران می‌کاشتند؛ یکی اینکه جهاد کشاورزی استان افراد را معرفی می‌کرد و من با آنها برای آموزش یا راهنمایی تهیه پیاز و کاشت هماهنگ می‌شدم. دوم اینکه با بسیج سازندگی سپاه در زمینه طرح اقتصاد مقاومتی در بخش زعفران و گیاهان دارویی همکاری می‌کردم که از سال گذشته این طرح متوقف شده است.
سطح زیر کشت زعفران شما و میزان زعفران برداشت‌شده چقدر است؟
تا سال گذشته حدود 3 هکتار زیر کشت داشتم. زمان برداشت زعفران در فصل پاییز، اواسط آبان تا آذرماه است بنابراین امسال هنوز برداشت نکرده‌ایم و این مساحتی که گفتم مربوط به سال گذشته است. میزان زعفران برداشت‌شده نیز در مزارع جدید که با روش بهتری کشت شده، حدود 10 کیلوگرم در هر هکتار است.
چه عواملی در زیاد و کم شدن اندازه سطح زیر کشت زعفران تأثیر می‌گذارد؟
در مورد مزرعه خودم، یکی اینکه برداشت زعفران و فراوری آن مقداری در منطقه مشکل است، زیرا هزینه بسیاری دارد. دوم اینکه دیگر دلبسته کشاورزی نیستم و به ادامه این کار تمایلی ندارم.
دلیل این دلسردی چیست؟
دلیل آن نبود حمایت است هم در بخش زعفران و هم در سایر بخش‌های کشاورزی و کشت‌های مرسوم منطقه‌مان. افول کشاورزی در منطقه به دلیل همین حمایت نشدن کشاورز است و این مسأله به یقین کشاورز را بی‌انگیزه و دلسرد می‌کند. تنها حمایتی که من در این سال‌ها دریافت کردم از طرف بسیج سازندگی سپاه بود. آنان در زمینه تسهیلات به من کمک کردند، اما جهاد کشاورزی استان همدان و شهرستان نهاوند حمایت خود را هر بار از ما دریغ کرده است. حتی در بحث تبلیغات کشت زعفران نیز حمایت نشدیم. در سال‌های گذشته، هر سال به مزرعه‌ام اضافه می‌کردم زیرا شوق زیادی برای آن داشتم اما اکنون به دلیل اینکه مسئولان استان از من حمایت نکرده‌اند، آن را متوقف کرده‌ام و پیازهای زعفرانم را کم‌کم جمع می‌کنم. این حمایت نشدن فقط مربوط به زعفران نیست و به طور کلی در زمینه هیچ محصولی از کشاورزان استان حمایت نمی‌شود و کشاورزان با مشکلات عدیده‌ای مواجهند.
مگر کشت زعفران چه مزیتی نسبت به سایر محصولات استان دارد؟
زعفران کشتی کم‌آب‌بر است و این کم‌آب‌بری، با توجه به بحران کم‌آبی کشور، حائز اهمیت است و می‌تواند برای کشت زعفران و جذب کشاورزان به کاشت این محصول تبلیغ خوبی باشد. زعفران از شروع فصل تابستان که به خواب تابستانی می‌رود تا اواخر شهریور یا اوایل مهر به آبیاری نیاز ندارد. یعنی درست زمانی که ما برای سایر محصولات به آب نیاز داریم و آب بسیاری مصرف می‌شود، زعفران در خواب است و آبیاری نمی‌خواهد و این نکته بسیار مهمی است و به حمایت نیاز دارد.
وضعیت بسته‌بندی و صادرات آن چطور است؟
در این مورد هم از ما حمایت نشده است. من پیگیر صادرات زعفران استان و دریافت کد بهداشتی و مهر استاندارد برای آن بودم، اما متأسفانه با ما همکاری نشد. الان زعفران ما به سایر شهرها می‌رود اما نه با بسته‌بندی به نام استان همدان و شهرستان نهاوند زیرا ما برای بسته‌بندی استاندارد و کد بهداشتی نداریم. من با مراجعه به اداره استاندارد استان، پیگیر این مسأله شدم. اول با روی باز از من استقبال کردند اما پس از آن پاسخی ندادند.
پس زعفران نهاوند به کجا و به چه صورت خارج می‌شود؟
از بعضی از افرادی که زعفران کشت می‌کنند و می‌شناسمشان، به منظور حمایت از آنها زعفران را می‌خرم و فراوری و بسته‌بندی آن را خودم انجام می‌دهم و با برند شخصی خودم که به ثبت رسیده به بازار ارائه می‌دهم. این محصولات در استان، خارج از استان و گاهی نیز خارج از کشور ارائه می‌شود. کیفیت و مرغوبیت زعفران نهاوند بسیار بالاست و اگر نگوییم بهتر از زعفران قائنات است، کمتر از آن هم نیست و با آن قابل مقایسه بوده و خواهان بسیاری دارد. من این زعفران را هم به کشورهای حاشیه خلیج فارس برده‌ام و هم به برخی کشورهای اروپایی و آمریکایی و از آن استقبال شده است.
چطور آن را صادر می‌کنید؟
توسط افراد و مسافرانی که به آنجا می‌روند در واقع ارسال آن به صورت چمدانی است. اشخاصی که با کشورهای حاشیه خلیج فارس تجارت می‌کنند، به من نیز درخواست زعفران می‌دهند. من هم برایشان آماده و بسته‌بندی می‌کنم و فروش آن نیز بسیار خوب بوده است. اشخاصی هم که به کشورهای اروپایی می‌روند زعفران ما را به عنوان سوغات برده‌اند. زعفران من به دوبی، کانادا، آمریکا، آلمان، انگلیس و به‌ویژه ایتالیا به صورت سوغات رفته و از آن استقبال شده است.
به جز حمایت نکردن مسئولان، زعفران استان با چه مشکلاتی روبه‌رو است؟
شرکت‌های مجاز و افراد غیرمجاز پیازهای آلوده به استان همدان وارد می‌کنند و این مشکل بزرگی است که زعفران استان با آن روبه‌رو است. افرادی پیاز آلوده به قارچ را از سایر استان‌ها مانند زنجان یا خراسان وارد همدان می‌کنند و به فروش می‌رسانند. در این زمینه حتی برخی خواربارفروشی‌ها نیز پیاز زعفران می‌فروشند که بیشترشان آلوده به قارچ و غیرقابل استفاده‌اند. برخی افراد به دلیل ناآگاهی این پیازهای آلوده را می‌کارند و زعفرانشان به ثمر نمی‌رسد و دچار ناامیدی شده و از ادامه کار منصرف می‌شوند. این مورد به خصوص در شهرستان‌های ملایر و تویسرکان دیده می‌شود.
شما اولین کسی هستید که زعفران را در همدان احیا کردید و به نوعی در این باره پیشگام بودید. اکنون غیر از شما، زنان دیگری در این حوزه فعالند؟
بله، در شهرستان بهار زنانی هستند که من مزرعه‌شان را بررسی کرده‌ام و به آنها در زمینه کاشت و برداشت زعفران آموزش داده‌ام. در نهاوند نیز به همین شکل از این زنان حمایت کرده‌ام.
این به نوعی کارآفرینی برای زنان منطقه است؟
بله. من در سال 89 به عنوان کارآفرین ملی نمونه معرفی شدم. از طرفی زعفران محصولی است که باعث کارآفرینی می‌شود زیرا زنان روستا هستند که در فصل پاییز محصول را برداشت می‌کنند و برای پاک کردن زعفران و جدا کردن کلاله آن از گل با خانواده خود به کمک ما می‌آیند. از آنجا که برداشت و وجین کردن زعفران معمولا با دست انجام می‌شود و هنوز مکانیزه نشده است، تعدادی از زنان در بخش برداشت مشغولند و تعدادی در بخش وجین کردن و پاکسازی آن. در بخش وجین کردن، زنان در 2 فصل مشغول فعالیتند؛ یکی اوایل فصل بهار و دیگری اوایل مهرماه. سال گذشته در نمایشگاهی در خراسان، دستگاهی را که اختراع شده است معرفی کردند. این دستگاه زعفران را پاک و کلاله آن را از بخش گلبرگ و پرچم جدا می‌کند و تحویل می‌دهد. این اتفاق مثبتی است که در مکانیزاسیون زعفران افتاده است.
مراحل پس از آن را چه کسانی انجام می‌دهند؟
مراحل خشک کردن، فراوری و بسته‌بندی را شخصا خودم و خانواده‌ام انجام می‌دهیم.
