تولید روزانه 30خروار آرد

موضوع: تنها آسیاب باقیمانده از تهران قدیم
ویژگی: احیای سازه آسیاب آبی یوسف‌آباد
***
هویت تاریخی محله یوسف‌آباد با آسیاب آبی و قبرستان قدیمی این محله گره خورده است. باتوجه به اینکه بخش وسیعی از زمین‌های کشاورزی این محله زیرکشت گندم‌ بود، 2 آسیاب آبی «عجایبی» و بادی «گاومیشی» هم در این محله وجود داشت؛ عمر آسیاب گاومیشی به امروز نرسید و از بین رفت و اکنون تونل رسالت در محدوده این آسیاب قدیمی ایجاد شده، ولی آسیاب آبی «عجایبی» به همت خاندان عجایبی مرمت و احیا شد تا هویت تاریخی این محله را برای آیندگان تداعی کند. حاج سیداسماعیل عجایبی و سیدجلال عجایبی از وارثان و حافظان آسیاب آبی یوسف‌آباد هستند. حاج‌اسماعیل حدود 2ماه قبل دیده از جهان فروبست، اما سیدجلال همچنان این راه را ادامه می‌دهد و برای نگهداشت آسیاب کهنسال تلاش می‌کند. او درباره قدمت این آسیاب می‌گوید: «این آسیاب که زمان قاجار ساخته شده مدتی در اختیار مستوفی‌الممالک بود و او از آسیاب نگهداری می‌کرد، اما از سال ۱۳۲۲ پدرم عرصه آسیاب را خرید و از آن سال در اختیار ماست. قبلا ۲ آسیاب در این محدوده فعال بود؛ یکی با عنوان آسیاب کوچیکه و دومی آسیاب بزرگه که به آن آسیاب «گاومیشی» هم می‌گفتند و آن طرف خیابان بود. البته زمان ساخت بزرگراه رسالت، آسیاب بزرگه از بین رفت. یادم هست این دو آسیاب تمام آرد خباز‌های آبادی‌های اطراف، از ونک تا اوین و درکه را تأمین می‌کردند و روزانه بیش از ۳۰ خروار آرد در آنها تولید و توزیع می‌شد.»  آسیاب را در قسمت گودتری ساخته بودند که آب به آنجا سرازیر می‌شد: «یک تنوره‌ای هم برای آسیاب درنظر گرفته بودند که از طریق مخزن، آب قنات با فشار زیاد داخل تنوره می‌شد و قسمت چوبی زیر آسیاب را می‌چرخاند. درواقع سنگ زیرین ثابت بود و سنگ رویی می‌چرخید و مسیر آب در قسمت زیر سنگ تعبیه شده بود که آب از طریق آن از آسیاب خارج می‌شد. این آب از انتهای خیابان مستوفی سابق یا همان خیابان شهیداکبری می‌گذشت و به سمت پارک ساعی فعلی به ایستگاه آبشار می‌رفت و از آنجا هم به سمت پایین جاری بود. در آنجا یک قهوه‌خانه به نام کافه «علی‌خان» قرار داشت و کسانی که می‌خواستند از تهران به سمت شمیرانات بروند، آنجا اتراق می‌کردند. آن محدوده به‌خاطر این آبشار جای باصفایی بود.» از آسیاب که نماد زندگی است گفتیم و بیراه نیست که به نقطه پایان هم اشاره‌ای کنیم؛ قبرستان قدیمی محله یوسف‌آباد هم در محل فعلی مدرسه شهیدمصطفی خمینی، روی تپه‌ای در قسمت شرقی دیوار بیمارستان ۵۰۱ ارتش واقع شده بود. تا قبل از سال 1326 اموات این محله در این قبرستان به خاک سپرده می‌شدند.