هگمتانه جهانی شد

محمد باریکانی-روزنامه‌نگار

محوطه باستانی هگمتانه عصر دیروز در اجلاس میراث جهانی یونسکو در دهلی‌نو، پایتخت هندوستان به ثبت جهانی رسید و بدین‌ترتیب ایران در پایان دولت سیزدهم توانست بیست‌وهشتمین میراث تاریخی را در فهرست میراث جهانی بشر قرار دهد. «هگمتانه» البته با بیرون گذاشتن بخش «مرکز تاریخی همدان» از پرونده، ثبت  جهانی شد. 

قطر، لبنان، ویتنام، قزاقستان، روآندا، کنیا، هندوستان، بلژیک، ترکیه، ایتالیا، کره‌جنوبی، یونان، زامبیا و سنگال به همراه سنت‌وینسنت و گرانیدا، کشورهایی بودند که همگی در وصف ارزش‌های تاریخی و فرهنگی محوطه باستانی هگمتانه سخن گفتند، اما ارزش‌های تاریخی هگمتانه چه بود که کشورهای جهان یکصدا در روز شلوغ پیشنهادها بر سر ثبت جهانی شدن یا رد شدن پرونده، سرانجام تن به جهانی شدن آن دادند؟

توصیف یونسکو از هگمتانه
هگمتانه یا اکباتان ویرانه‌های پایتخت مادهاست که بعدها پایتخت تابستانی هخامنشیان و اشکانیان شد. حفاری‌های باستان‌شناسی محدود بوده، اما یک دیوار دفاعی عظیم از خشت‌ گلی و طرح شهری شطرنجی شناسایی شده است. همدان زیرشاخه الوند در رشته کوه‌های زاگرس بود و هگمتانه که تاریخ ناگسستنی بشری داشته با 3هزار سال سکونت در آن روی تپه‌ای درون شهر باستانی همدان قرار دارد. در هگمتانه شواهد نادری از تمدن مادها در قرن 6 و 7قبل از میلاد مشاهده شده است.

همدان در کنار رم و آتن
میلاد وندایی، باستان‌شناس: آتن پایتخت یونان، رم پایتخت ایتالیا و همدان تنها شهرهای قدیمی جهان هستند که 3هزار سال قبل احداث شده‌اند و تا به امروز نیز استقرار بشر در آنها جاری است. همدان در دوران پیش از اسلام در دوره اشکانی و ساسانی ضرابخانه سکه‌های آن زمان بود. در دوره اسلامی هم سکه‌های همدان و نهاوند جزو مهم‌ترین سکه‌های ضرابخانه همدان در دوره اسلامی بودند. اگرچه در لایه‌های زیرین محوطه باستانی هگمتانه سفال‌های مادی هم کشف شده است، اما مهم‌ترین لایه‌های موجود در این محوطه باستانی متعلق به اواخر هخامنشی، اشکانی، ساسانی و... است. هم‌اکنون شهر باستانی هگمتانه که مردم آن‌را مشاهده می‌کنند به‌طور کامل متعلق به لایه اشکانی است. ستون‌های هخامنشی نیز در هگمتانه به‌دست آمده است که نشان می‌دهد این محوطه باستانی پایتخت اصلی هخامنشیان بین شوش و تخت‌جمشید بود. حتی هگمتانه از تخت جمشید نیز سابقه بیشتری در پایتختی هخامنشیان دارد، چون زمانی که در حال ساختن بار عام تخت جمشید بودند و کورش پاسارگاد را ساخته بود، همزمان هگمتانه و شوش پایتخت اصلی هخامنشی‌ها بود و بعدتر تخت‌جمشید تبدیل به پایتخت تشریفاتی هخامنشی‌ها شد. بافت تاریخی شهر همدان یا مرکز تاریخی این شهر نیز روی لایه‌های محوطه باستانی هگمتانه احداث شده و همدان امروزی درست روی شهر کهن هگمتانه است.