سال سخت آب و برق

رسول عوده‌زاده | اهواز- خبرنگار :

این روزها قطع برق و آب دو مسئله بزرگ مردم در همه استان‌های کشور است. شهروندان شهرهای بیشتر استان‌ها روزانه حداقل 2 ساعت خاموشی را تحمل می‌کنند تا به گفته مسئولان «مدیریت بار محقق شود، وگرنه خاموشی‌ها بیشتر خواهد شد.»
رئیس‌ جمهوری چند روز پیش به مدیران همه دستگاه‌ها دستور داد تا مصرف برق ادارات زیر نظرشان باید در مقایسه با سال گذشته کاهش یابد و اداراتی که مصرف برق آنها کاهش نیابد مدیرانشان عزل شوند. بر این اساس، ساعت کاری ادارات در اغلب استان‌های کشور از 15 تیرماه عقب کشیده شده و بین ساعات 6:30 تا 12:30 تعیین شده تا در زمان اوج مصرف، اداره‌ها تعطیل باشند و برق با فشار بیشتری مواجه نشود. طی امسال، تولید برق در کشور به طرز چشمگیری کاهش یافته و یکی از دلایل آن کاهش ذخیره آب سدها اعلام شده است.
بحران برق در کشور تا حدی جدی شده که انتقال آن به کشور عراق در پایان هفته گذشته متوقف شد و البته دلیل آن پرداخت نشدن بدهی‌های عراق به وزارت نیرو عنوان شده است.

در خوزستان ساعت کاری ادارات در تابستان هر سال عقب کشیده می‌شود تا تعطیلی ادارات در زمان اوج مصرف، به کاهش مصرف برق کمک کند. 6:30 تا 12:30 ساعت کاری ادارات خوزستان در تابستان است که برای فاصله زمانی خرداد تا شهریور در نظر گرفته شده است. در زمینه آب نیز قانون منع کشت تابستانه در پایین‌دست کرخه و کارون و دز و طرح فروش حجمی آب به کشاورزان در شمال استان اجرا شده تا بحران آب که گفته می‌شود در 50 سال اخیر سابقه نداشته است، با کمترین عواقب و دردسر سپری بشود.


آب

محدودیت منابع

مصرف آب یکی از موضوعاتی است که هر سال با گرم شدن هوا مورد توجه مسئولان و مردم قرار می‌گیرد. ایران از جمله کشورهایی است که در منطقه خشک و بیابانی قرار دارد و به لحاظ منابع آبی و ریزش‌های جوی و حجم آب‌های زیرزمینی به اندازه کافی غنی نیست.
کارشناسان می‌گویند: علت کمبود آب در کشور علاوه بر کاهش ریزش‌های جوی، بالا بودن میزان تبخیر است. آنها می‌گویند: در اغلب مناطق ایران، ریزش‌های جوی اکثرا در فصل بهار صورت می‌گیرد که نیاز چندانی به آب برای فعالیت‌های کشاورزی نیست. همچنین ریزش‌های جوی به طور یکسان در کشور صورت نمی‌گیرد و برخی نقاط بارندگی بیشتر و برخی بارندگی کمتر دارند.
کارشناسان می‌گویند: محدودیت منابع آب و توزیع فصلی نامناسب بارندگی نشان می‌دهد ابتدا باید ظرفیت منابع آب‌های موجود سطحی و زیرزمینی کشور را به‌خوبی شناسایی و مطالعه شود تا برنامه‌ریزی جامعی برای بهره‌برداری صحیح از آنها صورت گیرد.

جای خالی مصرف درست 

یک کارشناس مسائل آب و خاک به همشهری می‌گوید: ایران با این‌که 1/1 درصد از مساحت خشکی‌های جهان را به خود اختصاص داده فقط 34/0 درصد از آب‌های موجود در خشکی‌های جهان را در اختیار دارد. بنابراین باید خیلی مراقب منابع آبی خود باشیم.
«حسین فاضلی» می‌گوید: میانگین بارندگی در کشور 250 میلی‌متر در سال است. متوسط بارش‌های سالانه در کشور 413 میلیارد متر مکعب است، در حالی که میانگین بارندگی در جهان حدود 800 تا 820 میلی‌متر (بیش از 3 برابر ایران) است. آمارهای ارائه‌شده نشان می‌دهد طبیعت هم موافق مصرف بی‌رویه آب از سوی جمعیت کشور نیست.

وی اظهار می‌کند: با آن‌که میزان نزولات جوی سالانه و همچنین دسترسی به منابع آبی در کشورهای اروپایی قابل قیاس با ایران نیست مصرف درست انرژی در آنها نهادینه شده است.
این کارشناس درباره وضعیت خوزستان در این خصوص اظهار می‌کند: اقلیم خوزستان توسط عوامل انسانی و طبیعی تغییر یافته و از حالت پرآبی به بی‌آبی رسیده‌ایم. رودخانه‌های بزرگ ما در بالادست به‌خوبی مدیریت نمی‌شوند و بخشی از این مشکل به دلیل مدیریت ضعیف و نبود برنامه مشخص رخ داده و بخشی نیز در سایه ضعف آموزش پررنگ شده است.


مصرف بیش از میانگین کشوری

بیشترین مشکل در خوزستان، به‌خصوص نوار ساحلی خلیج فارس (خرمشهر و آبادان)، کیفیت آب آشامیدنی است که به گفته مسئولان، با اصلاح شبکه آب‌رسانی تا حد قابل‌ توجهی حل‌شدنی است.
از سال 91 تا 95 هیچ بودجه‌ای در خصوص اصلاح شبکه آب به استان پرداخت نشد و با پیگیری‌های انجام‌شده و حمایت دولت، امسال اولین سالی است که استاندار 10 میلیارد تومان برای این موضوع در نظر گرفته است.
مدیرعامل شرکت آبفای خوزستان در این باره به همشهری می‌گوید: با اختصاص این بودجه در نظر داریم در یک برنامه سه‌ساله، تمام شبکه‌های آب‌رسانی استان را اصلاح کنیم.

«صادق حقیقی‌پور» تاکید می‌کند: اگر تمام وعده‌ها محقق شود و اعتبارات لازم اختصاص یابد، به طور حتم بعد از 3 سال در زمینه مصرف آب به متوسط کشوری خواهیم رسید. تاکنون تنها ۸۳ میلیارد تومان اعتبار به این امر اختصاص داده شده است، در حالی که این شرکت فقط ۳۰۰ میلیارد تومان دیون دارد.وی ادامه می‌دهد: شبکه توزیع آب شهرهای خوزستان فرسوده است و شرایط مطلوبی ندارد. هزینه‌های زیادی برای تأمین آب تا ورودی شهرها صرف می‌شود، اما بی‌توجهی به این موضوع سبب هدررفت 40 درصدی آب در استان می‌شود، در حالی که متوسط کشوری هدررفت آب ۲۵ درصد است.


فرهنگ‌سازی مصرف

این مسئول با بیان این‌که در دوران دفاع مقدس زیرساخت‌های بسیاری به‌خصوص در حوزه آب و فاضلاب استان از بین رفت می‌افزاید: شرکت آبفای استان ۱۰ هزار کیلومتر شبکه توزیع و خطوط انتقال تحت پوشش دارد که بیش از ۶۰ درصد آنها عمری بالای ۶۰ سال دارد و به همین دلیل میزان هدررفت آب در استان بالاست.
حقیقی‌پور می‌گوید: یکی از اهداف اصلی ما در سال پیش رو فرهنگ‌سازی در حوزه مصرف آب است، چراکه خوزستان درگیر خشکسالی و تبعات آن است و با صرفه‌جویی در مصرف می‌توانیم آسیب‌های ناشی از خشکسالی را کاهش دهیم.وی کاهش حجم آب‌های سطحی خوزستان را از عوامل خشکسالی می‌داند و می‌گوید: اولویت اول ما تأمین آب 57 شهر استان است و امیدواریم با همکاری مردم بتوانیم در تابستان مشکلات را به حداقل برسانیم.

به گفته مدیرعامل آبفای خوزستان، اکنون تقریباً هیچ شهری در استان خوزستان نداریم که مشکل آب نداشته باشد. شهرهای ما یا دچار مشکل ناپایداری کمی یا دچار ناپایداری کیفی هستند.
او عنوان می‌کند: آنچه در استان خوزستان با استان‌های دیگر متفاوت است این است که در خوزستان بیشتر از آب‌های سطحی استفاده می‌کنیم و حدود 71 درصد از تولید آب ما به شکل استفاده از منابع آب‌های سطحی است. در خوزستان، 73 درصد ظرفیت استان به دیزل ژنراتور مجهز است، در حالی که ظرفیت آن در کشور 30 درصد است.


برق

مصرف بالای انرژی

مدیرعامل توانیر چندی پیش گفته بود: ایران یکی از کشورهای پرمصرف جهان در بخش انرژی است و مدیریت تقاضا و مدیریت مصرف انرژی باید در اولویت قرار گیرد.
«همایون حائری» گفته بود: به ازای هر نفر در سال، 25 هزار و 400 کیلووات ساعت انرژی مصرف می‌شود که این میزان بیش از 3 برابر مصرف انرژی جهان است.
مهم‌ترین عامل مصرف بی‌‌رویه برق در کشور به دلیل فرهنگ نادرست مصرف و همچنین بی‌توجهی به چگونگی مصرف هنگام ساخت‌وسازهاست، زیرا به گفته کارشناسان معماری، خانه‌ها باید طوری طراحی و ساخته شوند که گرما را در زمستان و خنکی را در تابستان در خود حفظ کنند.

طی چند سال اخیر، قیمت انرژی در کشور افزایش یافته، اما مصرف آن‌گونه که انتظار می‌رفت، کاهش نیافته است. در این زمینه «ستار محمودی» قائم مقام وزیر نیرو اظهار کرده است: افزایش تعرفه‌های آب و برق عملا منجر به کاهش مصرف مردم در کشور نشده است.
بنابراین، در کنار افزایش هزینه‌های مصرف آب و برق، تقویت این باور عمومی که انرژی به همه مردم تعلق دارد و باید به گونه‌ای مصرف کنیم که همه افراد جامعه از آن بهره‌مند شوند نیز ضرورت دارد.
البته مصرف برق در خوزستان به گفته مسئولان استانی، طی امسال کاهش قابل‌ توجهی یافته، به طوری که خوزستان در رده اول استان‌های کم‌مصرف کشور قرار گرفته است. اما نکته مهم این است که این اتفاق بیشتر در ادارات دولتی افتاده و بخش خانگی هنوز جزو پرمصرف‌ترین بخش‌ها در خوزستان هستند.


افزایش تعرفه‌ کافی نیست

یک کارشناس مسائل انرژی به همشهری می‌گوید: افزایش قیمت حامل‌های انرژی برای بخشی از جامعه که متمول هستند، بی‌تاثیر است، در حالی که بیشترین مصرف از سوی این افراد در جامعه صورت می‌گیرد.
«اسماعیل طرفی» معتقد است: خانوار فقیری که مصرف محدودی در استفاده از آب، برق، گاز و بنزین دارد، چه پیش و چه بعد از افزایش قیمت‌ها، به مصرف محدود خود ادامه می‌دهد، چون بیش از چند لامپ یا یخچال کوچک و تلویزیون، وسیله دیگری برای مصرف برق در خانه ندارد. اما بخش متمول جامعه که مصرف زیادی هم دارند، با افزایش قیمت حامل‌های انرژی رویه مصرفشان نیز تغییر نمی‌کند.
به گفته او، در کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته بیشترین مصرف برق در کارخانه‌هاست و مصارف خانگی کمترین میزان را به خود تخصیص می‌دهد. در حال حاضر میزان مصرف برق در مصارف غیرصنعتی مانند خانگی در ایران نسبت به استانداردهای جهانی بسیار بالاتر و تقریبا 2 برابر معیارهای جهانی است.
طرفی می‌گوید: هم‌اکنون 35 درصد برق تولیدشده کشور در راه مصارف خانگی، 15 درصد مصارف تجاری، 15 درصد کشاورزی و 35 درصد امور صنعتی مصرف می‌شود که این میزان نسبت به مصرف جهانی بسیار پایین‌تر است.


آموزش، آموزش، آموزش

این کارشناس مسائل انرژی به وضعیت برق در خوزستان اشاره می‌کند و می‌گوید: خوزستان دو سال سخت بی‌برقی را در زمستان تجربه کرده که یکی از عوامل آن پدیده گرد و غبار است.
طرفی اظهار می‌کند: ما معتقدیم که در صورت تهیه بسته‌های آموزشی توسط متولیان و همچنین اولویت دادن استفاده از برق تولیدشده در پشت سدهای استان به مردم استان، محدود کردن فروش برق به کشورهای خارجی و مهم‌تر از همه مصرف به اندازه برق توسط مردم می‌توان در مصرف برق صرفه‌جویی کرد. 

*** 
امروز کشور با مشکلات متعددی که بر اثر بی‌برنامگی حاصل شده مواجه است و مصرف بالای انرژی و موارد دیگر بر اقتصاد کشور فشار مضاعفی وارد می‌کند.
فرهنگ‌سازی عمری طولانی می‌خواهد و کار زیادی می‌طلبد. برای فرهنگ‌سازی در وهله نخست اجرای قوانین سختگیرانه ضروری است. همان گونه که نشستن دو نفر بر صندلی جلو خودرو در مرحله نخست با جریمه‌های نقدی همراه بود، اما امروز بدون چنین جریمه‌‌هایی دیگر در خودرویی مشاهده نمی‌کنیم که دو نفر بر صندلی جلو بنشینند.
کارشناسان معتقدند فرهنگ‌سازی سخت‌تر از تغییرات اقتصادی است. قوانین سختگیرانه بعد از یک دوره زمانی می‌تواند به فرهنگ تبدیل شود. تغییر فرهنگ مصرف در کنار آموزش از دوران کودکی نیاز به قوانین بازدارنده، اعتمادسازی و شفاف‌سازی راهکارهای اقتصادی دارد، زیرا بدون اتخاذ چنین سیاست‌هایی تغییر رویه دشوار است.  بنابراین صرفه‌جویی که به طور عام فرهنگ درست استفاده کردن است، نیاز به ارتقای فرهنگ مصرف، اعتمادسازی میان مردم و مسئولان و شفاف‌سازی اقتصاد در همه ابعاد دارد.

برق برای ما حکم اکسیژن دارد

اوج مصرف برق در اهواز از ساعت ۱۳ تا ۱۷ به عنوان پیک اول است، زیرا در این ساعت دمای هوا زیر نور مستقیم آفتاب به‌شدت بالا می‌رود و تجهیزات برق و به‌ویژه ترانسفورماتورها را متاثر می‌کند و اگر در این وضعیت شهروندان توصیه‌های مدیریت بهینه مصرف را جدی نگیرند، با بالا رفتن بیش از اندازه بار، زمینه آسیب جدی به تجهیزات فراهم می‌شود.
مدیرعامل برق اهواز در گفت‌وگو با همشهری، با اشاره به ضرورت همکاری مردم در مدیریت مصرف برق اظهار می‌کند: رعایت الگوی مصرف نیاز به راهکارهای ساده‌ای همچون ارزیابی میزان نیاز به وسایل، استفاده از روشنایی طبیعی روز و عایق کردن خانه‌ها دارد.
«حسن کریمی» می‌گوید: در سال جاری که به دلیل خشکسالی با کاهش نزولات آسمانی و در نتیجه کم شدن ذخیره سدها و کاهش تولید نیروگاه‌های برقابی مواجه هستیم، موفقیت‌های خوبی در فرهنگ‌سازی مدیریت مصرف انرژی محقق شده که البته کافی نیست و هم باید افزایش یابد و هم استمرار پیدا کند.
وی تاکید می کند: طرح کاهش ساعت اداری و عملیاتی کردن در به حداقل رساندن مصرف برق ادارات و سازمان‌ها کمک بسیار مهمی بود تا مردم شاهد قطع برق ناشی از کاهش تولید نیروگاه‌های برقابی در ساعت پیک نباشند.
مدیرعامل برق اهواز می‌گوید: کولر گازی بخش قابل توجهی از مصرف برق مشترکان اهوازی را به خود اختصاص داده است. بنابراین به شهروندان توصیه می‌شود از کولرهای کمتری در محیط خانه استفاده کنند، چون برق برای ما حکم اکسیژن را دارد و همراهی و همیاری مردم به ما کمک می‌کند تا بتوانیم خدمات مطلوب و پایدار برق را حفظ کنیم.