گزارش
رسیدن به یک آرزوی13ساله
جعفر رحمان‌زاده از عزمی جدی برای افتتاح مرکز صبا در سال‌جاری خبر داد
فهیمه پناه آذر/ روزنامه‌نگار:
تا به حال 2بار قرار بوده برای مرکز نمایش‌های آیینی صبا مراسم رونمایی و جشن افتتاح بگیرند، اما هر دو بار هم این اتفاق نیفتاده است! چه بر سر این مرکز آمده که 13سال است در انتظار افتتاح به سر می‌برد اما به سرانجام نمی‌رسد؟ برای پاسخ دادن به این سؤال، باید عقربه زمان را به عقب کشید و رفت به اوایل دهه 80که کلنگ ساخت سالن‌های نمایش از سوی شهرداری زده شد. پردیس تئاتر تهران و مرکز نمایش‌های آیینی صبا ازجمله این سالن‌های تئاتری بودند. در نهایت تئاتر خاوران که امروز با نام پردیس تئاتر تهران شناخته می‌شود، ساخته شد اما خبری از صبا نیامد. نصب تابلوی مرکز نمایش‌های آیینی صبا در خیابان شریعتی نشان از افتتاح تماشاخانه‌ای می‌داد که روزی روزگاری بتواند باری از دوش دیگر تماشاخانه‌های پایتخت بردارد. کلنگ ساخت این تماشاخانه به همراه مرکز تجاری آن و با مشارکت بخش خصوصی از اوایل سال84 زده شد اما با گذشت 13سال هنوز این پروژه به سرانجام نرسیده است. به گفته جعفر رحمان‌زاده، مدیرعامل فعلی شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران، اختلاف با سرمایه‌گذار شخصی دلیل طولانی‌شدن این پروژه است؛ اختلافی که با وجود هزینه کردن بیش از 40میلیارد تومان از سوی بخش خصوصی همچنان ادامه دارد و رحمان‌زاده به همراه تیم جدید خود در تلاش است تا طلسم آن را در سال‌جاری بشکند و مرکز تئاتر صبا تا پایان سال به بهره‌برداری برسد.
او درباره صبا به همشهری می‌گوید: «بعد از انجام کار مطالعاتی، ساخت پروژه از سال 84آغاز شد. صبا یک پروژه مشارکتی بود که با حضور سرمایه‌گذار خصوصی در بخش‌های تجاری صورت می‌گرفت که بخش فرهنگی را هم تغذیه می‌کرد و کارها پیش می‌رفت.» رحمان‌زاده در ادامه با عنوان این مطلب که تاکنون شهرداری در این پروژه هزینه‌ای پرداخت نکرده و از محل اعتبار بخش خصوصی کارها انجام شده، یادآور می‌شود: «امسال از محل اعتبار شهرداری 4میلیارد تومان ردیف اعتبار بودجه گذاشته شده است و این مرکز تا پایان سال به سرانجام می‌رسد.»
مشکل کجاست؟
رحمان‌زاده می‌گوید: «به طورمیانگین، ساخت پروژه بالای 90درصد پیشرفت داشته و تقریبا کار در بخش فضای نمایشی آن به پایان رسیده است. نخستین کاری که بعد از آمدن به شرکت توسعه انجام دادم، بازدید از پروژه نمایش‌های آیینی بود. مشکل طولانی‌شدن پروژه را جویا شدم و جلساتی با آقای مظفر که سرمایه‌گذار پروژه است، داشتیم. در این جلسه پرسش‌هایی مطرح شد که البته برخی از صحبت‌های ایشان منطقی بود و قرار شد در جلسات آتی مشکلات موجود که بیشتر بر سر فضا و متراژ پروژه است، رفع شود.»
او می‌افزاید:«صبا ازجمله پروژه‌های موفقی است که متأسفانه اختلافات کوچک و کوتاه نیامدن طرفین، زمان افتتاح را به تعویق انداخته است. این مجموعه به لحاظ ساختار ویژگی‌های خاص خود را دارد. این پروژه سطحی را اشغال نکرده و به جای عمومی بودن، زیر زمین ساخته شده و در پشت بام هم فضای سبز دارد. پروژه صبا در معماری بسیار جذاب است و جای تأسف است که تاکنون بیش از 40میلیارد سرمایه‌گذاری شده اما بهره‌برداری از آن صورت نگرفته است. به‌نظرم 13سال تعویق در یک پروژه یعنی تلف کردن منابع. اتلاف منابع را هم نباید تنها در اقتصاد و محاسبات ریاضی لحاظ کرد، همین که هنرمندان نتوانستند از این فرصت استفاده کنند، به نوعی اتلاف بوده و شهرداری سابق به لحاظ اعتبار متضرر شده است.»
او که سومین مدیر شرکت توسعه در این سال‌هاست، به تشکیل کارگروهی برای حل مشکلات اشاره می‌کند و می‌گوید:« به‌نظرم نقدهایی که در این زمینه می‌شود، وارد است چرا که نباید یک پروژه اینقدر زمان‌بر باشد و تلاش بر این است که تکلیف پروژه مشخص و تا پایان سال تمام شود.»
تجربه همکاری با بخش خصوصی
رحمان‌زاده که در کارنامه مدیریتی خود فرمانداری شهرهای شمالی کشور را عهده‌دار بوده، به تجربه تعامل و همکاری با بخش خصوصی اشاره کرده و معتقد است:«جذب سرمایه داخلی و خارجی، یک امر الزامی در توسعه کشور است و در شرایط و اوضاع اقتصادی ایران، تنها سرمایه دولتی کفایت نمی‌کند.» او ادامه می‌دهد: «متأسفانه سازوکار درست و منطقی برای جلب مشارکت بخش خصوصی وجود ندارد و پیچیدگی امور اداری و بوروکراسی موجود ارتباطات را کمرنگ‌تر می‌کند. نظام اداری ما در تعامل با بخش خصوصی مشکل دارد. با توجه به تأکیدهای رهبری و صحبت‌هایی که صورت می‌گیرد اتفاق قابل‌قبولی در بخش خصوصی نیفتاده است. در این شرایط باید مشارکت بخش خصوصی را داشته باشیم. اما مدیران دولتی باید بدانند که سرمایه‌گذار عاشق چشم و ابروی ما نیست و باید در مذاکرات و تعاملات به‌صورت برد -برد عمل شود.»
تصمیم‌گیری‌های شخصی و تغییر پی در پی مدیران
رحمان‌زاده اضافه می‌کند: «اساسا به ثبات اعتقاد دارم مگر آنکه الزاماتی باشد. آسیب‌هایی که مدیران داشتند از همین تغییرات پی‌در پی بوده است. در کشورهای توسعه یافته معمولا دولت‌ها برآمده از احزاب هستند. دولت مستقیم یا از طریق پارلمان شکل می‌گیرد، افراد آموزش دیده در رده‌های بالای مدیریتی قرار می‌گیرند و مابقی افراد کار خود را انجام می‌دهند، اما در کشور ما اینگونه نیست. دولت ماهیت حزبی ندارد و کادر آموزش دیده وجود ندارد. براساس شناختی که مدیر به‌صورت شخصی نسبت به بقیه دارد، مدیران زیردستی خود را انتخاب می‌کند و در این زمینه سازو کار رسمی و سازمان یافته وجود ندارد. حتی در هر نهاد و سازمان یک بانک اطلاعاتی از مدیران نداریم تا بتوانیم افراد شایسته را انتخاب کنیم و این شایسته‌سالاری نادیده گرفته می‌شود. در نهایت برای انتخاب مدیر به گرایش سیاسی یا فکری یا مناسبات شخصی که چه‌کسی نزدیک است، نگاه می‌کنیم و این امر در درازمدت آسیب خود را دارد.»
احیای لاله‌زار و توقف در ساخت مسجد
مدیر اسبق برنامه‌ریزی سازمان بازرسی کل کشور که حالا سکان مدیریت شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری را عهده‌دار شده است، درباره ساخت و مرمت خانه‌های قدیمی با عنوان خانه موزه و احیای لاله‌زار هم می‌گوید: «در شرکت توسعه مکان‌های مختلف شناسایی شده‌اند و این موضوع را به اطلاع شهرداران مناطق مختلف رسانده‌ایم که شهرداران بتوانند تملک داشته باشند تا بتوانیم آنها را مرمت کنیم.» رحمان‌زاده می‌گوید: «البته برخی از خانه‌های تاریخی از تملک ما خارج است و هنگامی که تملک آن در اختیار شهرداری‌ها قرار گرفت کار مرمت آغاز می‌شود. امسال اعتبار قابل توجهی در بخش خانه‌های مشاهیر داریم و تعدادی از خانه‌ها شناسایی شده‌اند و شهرداری تملک را انجام داده و دنبال می‌کند. در لاله‌زار ساختمان‌ها در دست شهرداری نیست. برای شهرداری احیای این خانه‌ها نفع اقتصادی ندارد اما به لحاظ فرهنگی یک سرمایه تلقی می‌شود. یکی از طرح‌ها هم احیای گذر لاله‌زار بود که روی آن مطالعه داریم.» او درباره ساخت برخی از مساجد نیز می‌گوید:«از نگاه من ساخت مسجد، سنت هزار و چندساله‌ای در اسلام دارد. ساخت این مکان زیارتی را باید به مردم سپرد. از قدیم حکومت‌ها مساجد خاصی می‌ساختند که با گذشت سال‌ها هنوز هم نمادین و سمبلیک هستند، اما مسجد باید با مشارکت مردم ساخته شود. در سال‌های گذشته بنا به رویکردی که شهرداری داشت، این بخش قوت پیدا کرده و اعتباراتی را برای ساخت مسجد درنظر گرفتند، اما هم‌اکنون رویکرد شهرداری این است که کار مسجد را به مردم بسپارد. به همین‌خاطر دیگر چنین پروژه‌هایی نداریم. مسجد 72تن هم به اتمام رسیده بود که افتتاح شد. حتی در شرکت توسعه ساخت 2مسجد وجود داشت که آن را به سازمان عمران و مناطق واگذار کردند.»