سوغات حاجتقی و اصغرقالی باف برای تهرانیها
موضوع:استادکارهای قالیبافی
ویژگی: استادان قالیبافی کیفیت قالیبافی در تهران را بالا بردند
موج مهاجرت استادکارهای قالیباف به پایتخت در دوره پهلوی اول اوج گرفت و آموزش قالیبافی در تهران قدیم به شغلی پررونق تبدیل شد. تورج ژوله، نویسنده و پژوهشگر حوزه فرش، درباره تأثیر استادکارها بر رونق قالیبافی پایتخت در روزگار قدیم میگوید: «یکی از مشهورترین استادکارهایی که از کاشان به تهران آمد حاجتقی، تاجر کاشانی بود. او یکی از تاجران معروف منسوجات در کاشان بهحساب میآمد که در شهر خودش کسبوکار پررونقی داشت، اما بعد از مدتی به تهران آمد و کارگاه قالیبافی دایر کرد. قالیهایی که در کارگاه حاجتقی بافته میشد صددرصد تحتتأثیر قالیهای تهران بود؛ در موزه فرش تهران 2نمونه از این قالیها موجود است. در تاریخ قالیبافی تهران استادکارهایی از این دستکم نداشتیم. مرحوم رسام عربزاده هم یکی از همین استادکارها بود که وقتی به تهران آمد مکتب تازهای را با خودش به پایتخت آورد و نمونه فرشهایی که تولید کرد در موزه رسام عربزاده قابل مشاهده است.»
در دوره ناصری و بعدها در دوره حکومت مظفرالدینشاه و احمدشاه، سنت قالیبافی در پایتخت دستخوش تغییرات زیادی میشود که با مهاجرت استادکارهای خبره به تهران بیارتباط نبوده است. ژوله معتقد است پای استادهای قالیبافی از دوره ناصری به تهران باز شده و آنها تأثیر خودشان را روی سبک و شیوه قالیبافی در تهران گذاشتهاند: «طبق پژوهشهایی که انجام شده در دوره رضاشاه، قالیبافی را در تعدادی از مدارس تهران به دانشآموزان آموزش میدهند و برای این کار استادکارهای خبرهای استخدام میکنند. اصغرقالیباف یکی دیگر از استادان خبره فرش بود که در مدارس تهران قالیبافی را آموزش میداد و در کار خودش صاحب سبک بهحساب میآمد. او در پایتخت به چنان شهرتی رسید که نامش پشت بسیاری از فرشهای دستباف تهران حک میشد. هنوز هم در بازار فرش تهران، قالیهایی داریم که نامهای مختلفی ازجمله اصغرقالیباف روی کتیبههای آنها حک شده است.»
استادکارهای خبره در مدارس قالیبافی تهران شاگردان زیادی تربیت کردند و لابهلای تدریس و آموزش فوت و فن قالیبافی، از بافت قالیهای باکیفیت و گرانقیمت غافل نبودند. نمونه چنین قالیهایی در گنجینه موزه فرش وجود دارد و از آنها نگهداری میشود. حتی در گنجینههای خارج از کشور هم از همین فرشهایی که در برخی مدارس قالیبافی تهران قدیم بافته شده موجود است. برخی از این قالیها چنان مرغوب و مخصوص بودهاند که روی آن نوشته شده: این قالی به مظفرالدینشاه تقدیم میشود.