یخ یخچال‌های ری پیشکش عزاداران تشنه
شهرری تا همین یک قرن گذشته بیشترین یخچال‌های قدیمی تهران را در خود جای داده بود و در فصل تابستان، یخ‌های این یخچال‌ها خوردن جرعه‌ای آب خنک را به کام تهرانی‌ها گوارا می‌کرد. اما ماجرای جالب اینجاست که یخ‌های این یخچال‌ها در ایام مسلمیه و محرم پیش‌خرید می‌شدند تا عزاداران تشنه را سیراب کنند. پذیرایی با نوشیدنی‌های مختلف از عزاداران و زائران مسلمیه در فصول سال مرسوم و متفاوت بود؛ هرچند مزه چای حرم، تابستان و زمستان نداشت و خستگی راه را از تن عزاداران و زائران می‌زدود. سیدمحسن ماجدی، ری‌پژوه و ساکن قدیمی شهرری، روایتی خواندنی درباره نوشیدنی‌های این ایام دارد؛ «بهشتی، علائین، تکیه، میدان، بی‌بی‌زبیده، پل سیمان و... ازجمله یخچال‌های قدیمی شهرری محسوب می‌شوند. دیوار یخچال‌ها بسیار بلند و از جنس چینه گلی بود که استحکام بالایی داشت. برخی از این یخچال‌ها جزو موقوفات حرم و برخی هم شخصی بودند و افراد آنها را اجاره می‌کردند. من در میان اسناد و مدارک آستان مقدس شاه‌عبدالعظیم حسنی(ع) قراردادی را دیدم که براساس آن، دست‌اندرکاران آستان از چند‌ماه قبل برای پذیرایی از عزاداران در ایام مسلمیه و محرم، یخ‌های این یخچال‌ها را پیش‌خرید می‌کرده‌اند.» به‌گفته ماجدی صاحبان یخچال‌ها اواخر پاییز حوضچه‌ها را از آب لبریز می‌کردند و منتظر می‌ماندند تا زمستان از راه برسد. وقتی سرمای استخوان‌سوز قدیم فرامی‌رسید، آب داخل حوضچه یخ می‌بست. سپس اوایل بهار کارگران یخچال با وسایل مخصوص مشغول جمع‌آوری یخ‌ها می‌شدند و آنها را به قطعات کوچک تقسیم می‌کردند تا در فصل گرما آنها را عرضه کنند. اما داستان برطرف‌کردن تشنگی عزاداران به اینجا ختم نمی‌شود و ماجدی برایمان از سقاهایی می‌گوید که مشک بر دوش می‌انداختند و در مسیر حرکت عزاداران می‌ایستادند تا به یاد سقای دشت کربلا، لب‌های تشنه زائران را تر کنند. او روایت می‌کند: «در دوره قاجار امکانات در شهرری محدود و دسترسی عزاداران به آب آشامیدنی در مسیر حرکت به سمت شهرری و حرم دشوار بود. به همین‌خاطر عده‌ای نیت و نذر می‌کردند که برای برآورده‌شدن حاجات‌شان با مشک سر راه عزاداران مسلمیه قرار بگیرند و سقا شوند. آنها لنگی به کمر می‌بستند، مشکی به دوش می‌انداختند و پیاله‌ای مسی به‌دست در بازار و اطراف حرم راه می‌رفتند و می‌گشتند. سقاها مشک‌هایشان را از آب قنات‌های المیون و فیروزه پر می‌کردند.»
