دماوند سرافراز را دریابیم

سید آرش حسینی میلانی | عضو شورای شهر تهران:

در اسطوره‌های این سرزمین، کوه دماوند تکیه گاهی است رفیع برای حفظ حریم ایران زمین، اما امروز حریم این نماد پایداری در معرض تهدید است. دامداری بیش از ظرفیت مراتع، گردشگری وکوهنوردی غیرمسئولانه، جاده‌سازی‌ غیراصولی و تغییرات اقلیمی ازجمله عوامل تهدید‌کننده زیست‌بوم دماوند است. بخش مهمی از فشارهای وارد بر منابع طبیعی دماوند و سایر کوهستان‌های البرز جنوبی ناشی از تقاضاها و نیازهای شهر تهران است. هجوم بی‌امان سوداگری زمین، کمبود فضای فراغت و شادی در کنار کشش سیری‌ناپذیر بازار پایتخت برای محصولات کوهستانی، اقتصاد و محیط‌زیست این مناطق را به‌شدت تحت‌تأثیر خود قرار داده و این در حالی است که کوه دماوند علاوه بر تأمین بخشی از آب شرب تهران، یکی از مهم‌ترین کانون‌های تنوع زیستی در البرز محسوب می‌شود. بنا بر کتاب جدید و ارزشمند استاد دکتر مظفریان با عنوان فلور دماوند، 26 گونه گیاهی منحصر به فرد یا اندمیک در کوه دماوند شناسایی شده است. همچنین تنها ذخیره یخچالی در البرز جنوبی متعلق به دماوند است و مشاهدات غیررسمی حاکی از کاهش محسوس این ذخیره مهم بر اثر تغییر اقلیم است و متأسفانه پایش دقیقی درباره پیامدهای این تغییرات بر طبیعت و منابع آب دماوند در دستور کار نیست.  از 2دهه پیش و در برابر تندباد تخریب‌های مذکور، تشکل‌های مردم نهاد بی‌دریغ به یاری دماوند کوه شتافته و موفق شده‌اند با آگاهی بخشی، دیده‌بانی و فرهنگسازی‌، حفاظت از دماوند را در میان مسئولان و مردم تا حدی ترویج دهند.

همچنین با شکل‌گیری کارگروهی در استانداری مازندران، سازمان‌های دولتی مرتبط تلاش دارند تا با هماهنگی‌ها و اقدامات مشترک حفاظت از دماوند را ساماندهی کنند. در این میان ثبت جهانی قله دماوند نیز در دستور کار سازمان میراث فرهنگی قرار دارد اما به‌نظر می‌رسد بدون دستیابی به استانداردهای حفاظتی یونسکو این فرایند دشوار و طولانی خواهد بود. سؤال اینجاست که مجموعه تکاپوهای مدنی و اقدامات دولتی در چه افق زمانی و با چه اهداف مشخصی قادر است تا نه‌تنها روند تخریب را کند کرده بلکه شرایط را به‌نحوی تثبیت کند که امکان ثبت بین‌المللی دماوند فراهم شود. ظاهرا با مشارکت تشکل‌های مردم‌نهاد تهیه سند مقدماتی راهبردهای حفاظتی در دست تهیه است اما آیا بدون انجام مطالعات دقیق، جامع و بهنگام، امکان برنامه‌ریزی در مقیاس عملیاتی وجود خواهد داشت؟  آیا تأمین منابع مالی حفاظت از دماوند با اتکا بر بودجه‌های مختصر فعلی ممکن است؟ چه راهکارهایی برای تأمین معیشت جایگزین اهالی ساکن در محدوده حریم کوه دماوند وجود دارد؟ آیا ضرورت ندارد تا نهادهای مشابه در استان تهران نیز با همکاران خود در استان مازندران هم افزایی و همراهی نزدیکی داشته باشند؟  شوراهای شهر در کشور یکی از نهادهای مردمی مهم در حمایت از برنامه‌های محیط‌زیستی هستند و در سال‌های اخیر نیز در حفاظت از طبیعت ارزشمند اطراف شهرهای خود فعال‌تر شده‌اند. مجامع شهرستانی و استانی شوراها نیز ظرفیت‌های هماهنگی خوبی را برای حمایت مشترک از محیط‌زیست کوهستان‌ها فراهم می‌آورند. در این رابطه کمیته محیط‌زیست شورای اسلامی شهر تهران آمادگی دارد تا با همراهی و مشارکت سایر شهرهای مجاور برای حمایت از دماوند، توچال و سایر کوهساران البرز اقدام کند. در ادبیات محیط‌زیست این شعار مشهور است که «جهانی بیندیشیم و محلی اقدام کنیم.» در مورد دماوند به‌عنوان میراث ملی و افتخاری بین‌المللی لازم است که «ملی بیندیشیم و فراشهری عمل کنیم.»