مسکن سازی در جنوب پایتخت کلید خورد

زینب زینال زاده-روزنامه‌نگار

مغفول‌ماندن حوزه مسکن از سوی مدیران شهری ادوار گذشته باعث شده امروز پایتخت‌نشینان با معضل کمبود خانه مواجه شوند. تلاش برای رفع کمبود مسکن در سال های اخیر زمینه‌ساز تعاملات خوب دولت سیزدهم و مدیریت شهری ششم شد تا دست به دست هم دهند و اتفاقات ماندگاری در حوزه مسکن‌سازی‌ پایتخت رقم بزنند. ابلاغ بسته مشوق‌های نوسازی بافت‌های فرسوده از سوی دولت و پیگیری مجدانه رئیس‌جمهور شهید، آمار صدور پروانه‌ها (مجوزهای ساخت) را پس از گذشت یک دهه افزایش داد. تسریع پرداخت تسهیلات ساخت مسکن توسط بانک‌ها هم اقدام دیگری بود که دولت اهتمام ویژه‌ای برای تحقق آن داشته و دارد. از سوی دیگر شهرداری تهران هم فرایند صدور پروانه را تسریع و تسهیل کرد و به‌عبارتی تلاش شد تا طی 3سال گذشته مسکن‌سازی‌ در کلانشهر تهران رونق گیرد. در راستای همین رویکرد و سیاست فردا برگ زرین دیگری از دستاوردهای مشترک دولت و مدیریت شهری رونمایی می شود و با حضور محمد مخبر، مدیر دولت سیزدهم، مراسم کلنگ‌زنی ساخت 200هزار مسکن که بخش زیادی از آنها در پهنه جنوبی تهران ساخته خواهند شد، در تهرانسر برگزار می‌شود.


حرکت پرشتاب در نوسازی بافت‌های فرسوده
دولت سیزدهم و مدیریت شهری ششم تعاملات خوبی در مسکن‌سازی و نوسازی بافت‌های فرسوده داشتند. آنطور که عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران، می‌گوید، «یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در ۳۰‌ماه گذشته با همراهی دولت سیزدهم در پایتخت رخ داد، حرکت پرشتاب برای افزایش آمار صدور پروانه و تخریب و نوسازی بافت‌های فرسوده پایتخت بود. سال۱۴۰۰ بدترین سال برای صنعت ساختمان بوده است؛ چراکه در آن سال کمتر از ۵۷۰۰مجوز ساخت در تهران صادر شد که کمترین آمار در یک دهه گذشته بود؛ اما از سال گذشته (1402) با ابلاغ بسته‌های تشویقی از سوی دولت و مدیریت شهری برای بافت فرسوده، آمار صدور پروانه به‌طور معناداری افزایش یافت.»

ساختمان‌نسازی؛ سیاست مدیران گذشته
سیاست‌ «ساختمان‌نسازی» توسط مدیران شهری دوره گذشته و دولت اعتدال پیگیری می‌شد. سخنگوی شهرداری تهران با اشاره به این موضوع تأکید می‌کند: «همین رویکرد منجر به رکود بی‌سابقه ساخت مسکن شد و وزیر راه‌وشهرسازی اسبق به نساختن حتی یک‌خانه در دوران صدارت خود افتخار می‌کرد! همین رویکرد موجب فرسوده‌شدن ساختمان‌ها و نجومی‌شدن قیمت واحدهای مسکونی پایتخت شد.» محمدخانی در ادامه می‌گوید که در نقطه مقابل این تفکر (ساختمان‌نسازی) با پیگیری‌های شهید سیدابراهیم رئیسی بسته مشوق‌های نوسازی بافت‌های فرسوده ابلاغ شد و آمار صدور پروانه سیر صعودی گرفت و صنعت ساختمان‌سازی از رکود خارج شد.

ضرورت‌های تولید مسکن در پایتخت
نیاز تهران به ساخت مسکن چنان حاد است که به‌گفته سیدمهدی هدایت، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران، ساخت مسکن در پایتخت باید به یک جریان پایدار تبدیل شود. او با اشاره به آمارها می‌گوید: «افزایش آمار شهرنشینی از 31درصد در سال1335به حدود 85درصد در سال‌جاری (1403) رسیده است و همین اعداد نشان می‌دهد که نیاز به مسکن در تهران افزایش یافته است.» براساس آمارها 79درصد عامل افزایش جمعیت تهران، تولد و 21درصد هم مهاجرت است.

تأثیر مؤلفه‌های طلاق و ازدواج در مسکن
نیاز پایتخت به مسکن ناشی از علل مختلف است که مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران آنها را در 5مولفه دسته‌بندی می‌کند و می‌گوید: «واحدهای مسکونی خالی، میزان مهاجرت، بعد خانوار، تعداد ازدواج و طلاق و تعداد واحدهای مسکونی فرسوده و ناپایدار 5مولفه اصلی تأثیر‌گذار در حوزه مسکن‌سازی‌‌اند و باید متناسب با آنها در حوزه مسکن‌سازی‌ گام برداشت تا نیاز شهر و شهروندان تامین شود. به‌عنوان نمونه وقتی طلاق یا ازدواج اتفاق می‌افتد یا تولدی صورت می‌گیرد، نیاز به یک واحد مسکونی افزایش می‌یابد. با علم به این موضوع، مدیریت شهری دوره ششم سیاست‌های مسکن‌سازی‌ را پیگیری می‌کند و این به‌معنای شهرفروشی و... نیست.»

ساخت بیش از یک‌میلیون مسکن
آن طور که مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران عنوان می‌کند، «در شهر تهران طی یک دوره10ساله باید حدود 1.5میلیون واحد مسکونی (سالانه 150هزار) ساخته شود. از سوی دیگر براساس برنامه چهارم توسعه شهر تهران باید سالانه 2درصد از بافت‌های فرسوده هم نوسازی شوند. در رکود10ساله‌ ساخت‌وساز در تهران (به‌طور میانگین سالانه 65هزار مسکن ساخته شده است) مشکلات حوزه مسکن را تشدید کرده است و شهرداری تهران با راه‌اندازی قرارگاه مسکن سعی کرده با شناسایی و فعال‌سازی‌ ظرفیت‌های تولید مسکن در راستای کاهش مشکلات این حوزه و دغدغه‌های مردم گام بردارد.»

تأمین مسکن با رویکرد بازآفرینی شهری
برنامه تأمین مسکن در تهران براساس سیاست‌های بازآفرینی شهری پیش می‌رود. این رویکرد مدیریت شهری ششم است و مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران در تأیید آن می‌گوید: «این رویکرد با ایجاد محلات الگو پیگیری می‌شود و از این طریق می‌توان عرصه‌های ناکارآمد را احیا و از سوی دیگر اراضی لازم برای ساخت مسکن را تأمین کرد. درواقع با این شیوه (ساخت محلات الگو) فضاهای ناکارآمد و بی‌دفاع شهری به محدوده حیات آتی تبدیل می‌شوند.»

200هزار واحد مسکونی در پهنه جنوبی
حدود 42درصد از خانوارهای شهر تهران زیر خط فقر قرار دارند و عدم‌تناسب زیربنای واحدهای مسکونی با توان خانوارها چالش‌هایی را در حوزه مسکن ایجاد کرده است. سیدمهدی هدایت در تأیید این مطلب می‌گوید: «بعد از ابلاغ طرح تفصیلی در شهر تهران شاهد آنیم که صدور پروانه برای تعداد واحدهای مسکونی کوچک به‌خاطر محدودیت‌هایی که طرح تفصیلی ایجاد کرده، کاهش یافته و ساخت‌وساز به سمت واحدهای بزرگ‌تر رفته است؛ واحدهایی که با نیاز خریداران (42درصد کسانی که زیر خط فقر قرار دارند) تناسبی ندارد. ازاین‌رو براساس تکلیف تعیین‌شده در برنامه چهارم، در این دوره توانستیم زیرساخت‌های لازم برای ساخت 200هزار واحد را در شهر تهران فراهم کنیم که بیش از 90درصد آنها عموما در پهنه جنوب تهران و در عرصه‌های ناکارآمد و بی‌دفاع شهری قرار دارند. این واحدها در قالب برنامه نهضت ملی مسکن ساخته می‌شوند و شهرداری تهران به‌عنوان مرجع صدور پروانه، تسهیل‌گری خواهد کرد و به‌زودی مراسم کلنگ‌زنی و عملیاتی‌شدن آنها برگزار می‌شود.»

تولید مسکن با ظرفیت پلاک‌های ناپایدار
حدود ۲۶۱هزار پلاک ناپایدار مسکونی در تهران وجود دارد. هدایت با اشاره به این موضوع تأکید می‌کند: «این بافت‌ها ظرفیتی هستند که امکان تولید یک‌میلیون‌و۳۰۰هزار واحد در آنها وجود دارد و با اصلاح بند15 (در قطعات کمتر از 100متر‌مربع در بافت‌های فرسوده و ناپایدار، تأمین نیمی از پارکینگ‌های مورد نیاز واحدهای مسکونی بلامانع است. ) ضوابط طرح تفصیلی و تسری آن به کل بافت‌های ناپایدار، می‌توان شرایط مناسبی برای تولید مسکن و رونق نوسازی بافت‌های فرسوده فراهم کرد.»