پوپولیسم روایی

انوشه منادی/ داستان‌نویس و فیلمساز
افلاطون پاشنه آشیل و اشکال اساسی دمکراسی را حاکمیت اکثریت نادان بر اقلیت فرهیخته می‌داند و این ایرادی است که تا امروز بر مفهوم دمکراسی به‌طور عام وارد است. پوپولیسم، جامعه را به 2قطب تقسیم می‌کند. اکثریت مردم و اقلیت نخبگان یا حاکمان. در این نظریه، کلمه مردم، به شکل‌عام و کلی بسیار استفاده می‌شود. توماس نیگل، جامعه‌شناس، در میان تعاریف مختلف از پوپولیسم، نظریه‌ای عام بیان می‌کند: اگر منافع و مضار کوتاه‌مدت جامعه و منافع و مضار بلندمدت آن را درنظر بگیریم، در مورد منافع بلندمدت، عمدتا باورها و استدلال‌های عقلانی حاکم است و درباره منافع کوتاه‌مدت، چیزی که برانگیزنده است و آن منافع را به حرکت در می‌آورد، عواطف و هیجانات و احساسات است.

در مستندِ روایت مردم، راوی دلسوز و دلسوخته همراه دوربین، مستقیم بیننده تلویزیون را مخاطب قرار می‌دهد. کارکرد واقعی و همزمان تصاویر، در خدمتِ برانگیختن احساسات و تأکید بر اشکالات و نابسامانی‌های اقتصادی است. تصاویری گزینش شده که تلاش دارد واقع‌نما و در زمانِ حال باشد. راوی فیلم، همزمان با تصاویر، گفت‌وگویی رمانتیک برمحورهای متفاوت طرح می‌کند و دلسوزانه مشکلاتِ دستفروش و بوتیک‌دار، فروشنده لوازم خانگی و موبایل فروش را می‌شنود و با وانتی و باربری که چرخ دستی مملو از عدل‌های پارچه را در باریک روهای بازار و پیاده‌رو راسته تجار، به مزد اندک حمل می‌کند، همدردی می‌کند. مستندِ روایت مردم، به‌جای تجزیه و تحلیلِ اقتصادی، تمام اشکالات اساسی و بنیادی را تقلیل می‌دهد به درک شفاهی مردم.  این مستند نوعی پوپولیسم روایی است که نه‌تنها واقعیت را بیان نمی‌کند که با تقلیل مشکل اساسی، واقعیت را مخدوش می‌سازد.

* مستندِ (روایت مردم)شبکه سوم- سیما، تابستان 1397