یک‌سریال و چند کارگردان

شقایق عرفی‌نژاد-روزنامه‌نگار

«بامداد خمار» نوشته فتانه حاج‌سیدجوادی از رمان‌های عامه‌پسند دهه 70 بود که به‌خصوص در میان نوجوانان خوانندگان زیادی داشت. برخلاف قابلیت‌های زیاد رمان برای تبدیل به سریال یا فیلم، این اتفاق اما نیفتاد تا دهه90 که بعد از چیزی حدود 25سال، ساخت سریالی براساس این رمان شروع شد، اما ساخت سریال ظاهرا به اندازه خود رمان پرماجراست.
سال97 خبرهایی از ساخت سریال بامداد خمار به کارگردانی حسن فتحی منتشر شد. بعد از چند روز فتحی که در آن زمان به‌تازگی پخش سریال شهرزاد را پشت سر گذاشته بود، اعلام کرد این اخبار صحت ندارد و او پیشنهاد کارگردانی این سریال را بررسی و بعد هم رد کرده است و همراه نغمه ثمینی در حال نگارش فیلمنامه‌ای براساس رمان «کنتس سلما» نوشته فریده گلبو است.
2سال بعد و زمانی که کیانوش عیاری همچنان درگیر سریال 87متر بود، تصمیم گرفت براساس بامداد خمار سریالی بسازد. او ظاهرا تا مراحلی هم پیش رفت و حتی در جاهایی عنوان شد برای این سریال قرارداد هم بسته است؛ اما درنهایت پروژه به جایی نرسید. اما این پایان ماجرای «بامداد خمار» نبود.

دوباره بامداد خمار
تیرماه1400 پیش‌تولید سریال بامداد خمار به کارگردانی ابراهیم ایرج‌زاد، کارگردان فیلم عنکبوت، شروع شد و بازیگران اصلی آن هم آنطور که اعلام شده بود، ساعد سهیلی، مهرداد صدیقیان و سارا رسول‌زاده بودند؛ ولی بعد از مدت کوتاهی ایرج‌زاد از این پروژه کناره‌گیری کرد. در آن زمان و بعد از کناره‌گیری ایرج‌زاد، محمد رحمانیان، نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر که فیلمنامه سریال شبکه مخفی زنان را هم نوشته است، کار را با تهیه‌کنندگی جواد نوروزبیگی در دست گرفت و شروع به بازنویسی فیلمنامه کرد. با تغییر کارگردان، بازیگران قبلی از کار انصراف دادند و پروژه دوباره وارد مرحله انتخاب بازیگر شد که البته به جایی نرسید. دی‌ماه1401 زمانی که فهرست مجموعه‌های در حال ساخت شبکه نمایش خانگی توسط ساترا منتشر شد، نام بامداد خمار هم در میان این سریال‌ها به چشم می‌خورد؛ البته با تغییرات بزرگ. این بار نام امیرحسین عسگری، کارگردان فیلم برف، به‌عنوان کارگردان این سریال ثبت شده بود و بازیگران آن هم تغییر کرده بودند؛ به جای ساعد سهیلی برادرش سینا مهراد بازی می‌کرد و از میلاد کی‌مرام و پردیس احمدیه هم به‌عنوان دیگر بازیگران اصلی سریال اسم برده می‌شد؛ اما این‌دو از بازی در پروژه انصراف دادند. بعد از مدتی هم به‌دلیل آنچه کندبودن روند فیلمبرداری اعلام شده بود، پروژه به‌کلی متوقف شد.

این بار نرگس آبیار
بهمن‌ماه گذشته بود که صفحه رسمی سریال بامداد خمار از شروع ساخت این سریال این بار با کارگردانی نرگس آبیار، تهیه‌کنندگی حسن مصطفوی و بازی ترلان پروانه و سینا مهراد خبر داد.
نرگس آبیار که حالا کارگردانی بامداد خمار را بر عهده دارد، سریال سووشون را هم بعد از یک سال فیلمبرداری آماده پخش دارد که درواقع نخستین فعالیت او در حوزه سریال‌سازی است و پیش از نمایش آن و دریافت بازخوردها سریال دوم را در دست ساخت دارد. جالب است که هردو سریال او که خودش هم داستان‌نویس است، اقتباسی از رمان‌هایی هستند که توسط نویسندگان زن نوشته شده‌اند؛ سووشون براساس رمان سیمین دانشور و بامداد خمار براساس رمان معروف فتانه حاج‌سیدجوادی. زمانی که فیلم «نفس» او اکران شد، نظر بعضی منتقدان این بود که به‌دلیل بازنمایی دوره‌های مختلف زمانی در این فیلم او حتما می‌تواند سریال‌ساز خوبی باشد و حالا واقعا این اتفاق افتاده است.


پرفروش‌ترین رمان فارسی دهه ۷۰


تیرماه سال1374 یکی از مهم‌ترین اتفاقات چاپ و توزیع ادبیات مردمی به وقوع پیوست. نخستین رمان فتانه حاج‌سیدجوادی با عنوان «بامداد خمار» از سوی انتشارات البرز در 2000نسخه به بازار کتاب‌ آمد. به فاصله 9‌ماه کتاب به چاپ نهم رسید. در چاپ نهم ناشر 20هزار نسخه از کتاب را به بازار فرستاد؛ ولی این تازه آغاز ماجرا بود. کتاب تا پاییز سال81 به متوسط تیراژ 10هزار نسخه و چاپ سی‌ویکم رسید و بازار کتاب ایران را متحول کرد. «بامداد خمار» پرفروش‌ترین رمان فارسی دهه 70 بود.
تحولی که با انتشار بامداد خمار به وقوع پیوست چند پیامد داشت. پیامد اول آن رفع اتهام بازاری و سخیف و مبتذل بودن از آثار مردمی بود. به‌عبارت دیگر با استقبال چشمگیری که از این کتاب شد، بسیاری از نشریات حتی نشریات روشنفکری به تحلیل اینگونه کتاب‌ها روی آوردند. از سوی دیگر انتشار کتاب‌های عامه‌پسند از سوی ناشران، نوعی کار غیرفرهنگی تلقی نشد و باعث گسترش فعالیت آنان و افزایش تعداد ناشران اینگونه کتاب‌ها شد.
همچنین چرخه عرضه و تقاضای کتاب در شهرستان‌ها بهبود یافت و همگان به اهمیت بازار کتاب شهرستان‌ها بیشتر پی بردند. از دیگر ثمرات انتشار موفق بامداد خمار افزایش چشمگیر نویسندگان زن در بازار کتاب بود. حالا دیگر می‌توان انتشاراتی‌های مشخصی چون البرز، زریاب، علم و شادان را مثال آورد که به‌طور دقیق و مستمر به انتشار کتاب‌های داستانی عامه‌پسند روی آورده‌اند؛ به‌طور مثال انتشارات شادان با تمرکز بیشتر بر انتشار رمان‌های مردمی با ایجاد سایت اینترنتی و انتشار یک خبرنامه‌ با عنوان «دفترک» با علاقه‌مندان کتاب‌های داستانی مردمی ارتباط دارد.
بامداد خمار همچنین باعث شد که بسیاری از نشریات خانوادگی و جدول به چاپ پاورقی روی بیاورند و نویسندگانی چون امیر عشیری و ر.اعتمادی پاورقی‌ها و داستان‌های تازه‌ای عرضه کنند و حتی برخی کتاب‌های قدیمی خود را تجدید چاپ کنند.
در حال حاضر بازار کتاب ایران به‌طور شاخص دارای ناشران معین و پرکاری است که کتاب‌های داستانی مطابق سلیقه عمومی منتشر می‌کنند.