سرزمین عرفان و دانش
موضوع: علما و عرفای برجسته دولاب
ویژگی: ازپایگاه‌های علمی و دینی پایتخت
در اهمیت جایگاه علمی و مذهبی دولاب همین بس که محمد بن جریر طبری، صاحب کتاب «تاریخ طبری»، در خاطرات خود از سفر به دولاب و نشستن پای درس علمای بزرگی چون ابوالبشر دولابی نوشته است.
علیرضا زمانی، تهران‌پژوه، در این‌باره می‌گوید: «در تاریخ دولاب نام دانشمندان و علمای بزرگ دیگری چون ابواسحاق دولابی، دانشمند علم نسب‌شناسی که در قرن سوم هجری می‌زیست و ابوبکر محمد بن اسماعیل بن زیاد دولابی محدث، مقیم بغداد که در سوم هجری قمری زندگی می‌کرد نیز با تاریخ دولاب گره خورده است.»
محسن حبیب دولابی، یکی از اهالی قدیمی دولاب نیز درباره جایگاه علمی و فرهنگی این محله می‌گوید: «به دولاب دارالمؤمنین می‌گفتند که اشاره به قدمت فرهنگی و مذهبی و علمی این خطه دارد. در تاریخ طبری آمده برخی طلاب از شهر ری پای درس یکی از علمای دولاب می‌نشستند. دولاب که در حوزه عرفان چهره‌های برجسته‌ای چون حاج اسماعیل دولابی را معرفی کرده بود، پاتوق مبارزان و جهادگرانی چون شهید نواب صفوی و حاج شیخ مهدی حق‌پناه بوده است. همچنین علما و منبری‌های بزرگی چون آیت‌الله وحید خراسانی، آیت‌الله فلسفی، حجت‌الاسلام ابوالقاسم شجاعی و مرحوم احمد کافی سال‌ها در دولاب منبر رفته‌اند.»
یاد کردن از علما و بزرگان دینی و عرفای دولاب بدون اشاره به جایگاه حاج اسماعیل دولابی در این محله ممکن نیست؛ عارفی از میان مردم و شبیه مردم کوچه و بازار که اگرچه 22سال از درگذشتش می‌گذرد، اما هنوز سخنانش شنیدنی است و هنوز میان اهالی محله دولاب شهره است. حاج اسماعیل دانشگاه نرفته بود، اما معلم و مدرس زندگی خیلی‌ها شد. او نکات و پندهای عمیق عرفانی و اخلاقی را با زبان ساده بیان می‌کرد و موجب تحول زندگی انسان‌ها می‌شد.
نام مساجد و حسینیه‌های دولاب نیز با روحانیون و علمای بنام این محله گره خورده است. سعید کفایی، یکی دیگر از اهالی دولاب، می‌گوید:« در روزگاری که علما در اداره محله نقش محوری ایفا می‌کردند مسجد بقیه‌الله با نام علمای بزرگی چون حاج شیخ‌علی دولابی و نیاکانش ملا محمدعلی، ملا محمدتقی و ملا علی‌اصغر که همگی نسل به نسل امام جماعت مسجد بودند، پیوند خورده بود. خانه علمایی همچون آیت‌الله سعیدی، امام جماعت مسجد موسی بن جعفر(ع) و نیز حجت‌الاسلام حاج سیدمهدی طباطبایی که پس از آیت‌الله سعیدی امام جماعت مسجد شد، محل مراجعه اهالی محله بود. خاندان سیدموسوی از دیگر نامداران دولاب بودند که به وارستگی شهرت داشتند. آنها در دولاب زندگی می‌کردند و از معتمدان محله به شمار می‌آمدند، تا آنجا که مردم برای حل مشکلات ریز و درشت خود نـزد این خانواده می‌رفتند.»
