گزارش
یزد، یک‌سال پس از جهانی شدن
تحقق کامل اهداف ثبت جهانی، تلاش بسیاری را می‌طلبد
سارا گلابگیریان| یزد - خبرنگار:
18 تیر ماه سال 96 بود که پس از مدت‌ها انتظار، یزد به عنوان میراث جهانی در فهرست یونسکو ثبت شد. حالا یک سال از جهانی شدن یزد گذشته است که قطعا برای درک تفاوت بین یزد قبل و بعد از جهانی شدن زمان کمی است، اما شهروندان یزد امیدوار هستند که مسئولان گام‌های اساسی برای جهانی شدن شهر به معنای واقعی بردارند؛ چرا که این عنوان یک برند جهانی است که باید حداکثر بهره‌برداری از آن صورت گیرد.
تعامل بین دستگاه‌ها و همراهی مردم شرط اصلی و اساسی برای تحقق اهداف جهانی شدن شهر یزد و تحقق برنامه‌هایی است که برای شهر جهانی تعریف شده است. همه باید همدل و یکپارچه شویم تا شهرمان را به بهترین شکل به جهانیان معرفی کنیم و بشناسانیم.
مقدمات دشوار جهانی شدن
ثبت جهانی آثار تاریخی بر اساس یکی از کنوانسیون‌های بین‌المللی که سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد (یونسکو) متولی آن است، پیگیری می‌شود و آثاری از سراسر جهان را که دارای ارزش‌های جهانی هستند، پس از پشت سر گذاشتن مراحل مورد نیاز، تحت حمایت قرار می‌دهد.
شهر تاریخی یزد به عنوان اثری ارزشمند که تنوعی از میراث ملموس و ناملموس را دربرمی‌گیرد، از مدت‌ها پیش در قالب فهرست موقت آثار ایران که در واقع آثاری هستند که نامزد ثبت جهانی به شمار می‌آیند به یونسکو معرفی و در چند نوبت برای تکمیل پرونده آن اقدام شده بود، اما بنابر دلایل فنی، این فرآیند نا‌فرجام مانده بود.
در سال 94 با راه‌اندازی و آغاز به کار دوباره پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی یزد، مسئولیت تهیه و تدوین پرونده پیشنهاد ثبت جهانی به این پایگاه واگذار شد.
این فرایند با هماهنگی کارشناسان دفتر ثبت جهانی تهران و حوزه معاونت میراث فرهنگی کشور، در قالب فعالیت‌های بسیاری ازجمله پایش و مستندنگاری بافت تاریخی و مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تاریخی آغاز و پس از تدوین، ویرایش و ترجمه در بهمن 94پرونده پیشنهاد ثبت جهانی شهر تاریخی یزد به یونسکو ارسال شد.
در شهریور 95 بازدید میدانی «ماریا کوریا» ارزیاب ایکوموس از بافت تاریخی صورت گرفت که در این فاصله اجرای پروژه‌‌های متعددی در عرصه میراث جهانی به وسیله دستگاه‌های گوناگون صورت پذیرفت.
پس از این مرحله، گزارش‌های تکمیلی مورد درخواست یونسکو در چند مرحله تدوین و ارسال شد. سرانجام در 18 تیر 96 در چهل‌ویکمین نشست کمیته میراث جهانی در لهستان، شهر تاریخی یزد در نمایه میراث جهانی به ثبت رسید.
معرفی میراث یزدی‌ها با جهانی شدن
شهردار یزد درباره اهمیت جهانی شدن این شهر می‌گوید: درباره اهمیت این دستاورد در شهر تاریخی یزد، می‌توان موارد بسیاری را برشمرد. یزد با وجود ظرفیت بی‌نظیری که به لحاظ غنای معماری و شهرسازی در خود نهفته دارد، بسیار مهجور مانده و در معرفی این میراث ارزنده به جهانیان آنچنان که باید کار نشده است.
«مهدی جمالی‌نژاد» ادامه می‌دهد: نخستین اهمیت ثبت جهانی یزد همین بود که به عنوان سندی بی‌بدیل از هویت ایرانی و اسلامی به جهانیان معرفی شد و توجه بسیاری از رسانه‌های معتبر و همچنین مراکز علمی و فرهنگی جهان را به این شهر تاریخی معطوف کرد.
در مقیاس ملی نیز، جهانی شدن یزد پیامدهای بسیاری داشته است؛ به طور مثال، می‌توان به قرارگیری یزد در مثلث طلایی گردشگری کشور و اقبال گسترده مردم کشور در بازدید از یزد اشاره کرد.
جمالی‌نژاد می‌گوید: اهمیت ثبت جهانی شهر تاریخی یزد را در صادر کردن پیام‌های فرهنگی ملت ما به جهان نیز می‌توان دانست. پیام‌هایی چون صلح، مدارا و سازش با طبیعت، قناعت و همزیستی ادیان که در بطن فرهنگ مردم یزد نهفته است، فرصتی به وجود آورده تا این مفاهیم را با جهانیان به اشتراک بگذاریم.
شهردار شهر جهانی یزد درباره بهره‌برداری شهرداری از جهانی شدن می‌گوید: ثبت جهانی یک اثر در ابعاد گسترده می‌تواند مزایا و فرصت‌هایی به ارمغان بیاورد. شهرداری یزد تاکنون با همکاری کارشناسان پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد، سعی در تدوین برنامه‌ای جامع برای به فعلیت رساندن فرصت‌ها داشته که به نتایج مناسبی هم دست یافته است.
وی می‌افزاید: این فرصت‌ها را می‌توان در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، حفاظت کالبدی، مدیریتی و گردشگری برشمرد؛ به طور مثال، تحقق درآمد پایدار به یکی از دغدغه‌های شهرداری‌های کشور تبدیل شده است.
جمالی‌نژاد تاکید می‌کند: ثبت جهانی فرصت مناسبی است تا بتوان ساز و کاری برای تحقق درآمد پایدار شهری ایجاد کرد. انتخاب یزد به عنوان پایلوت شهر گردشگری کشور نیز از دستاوردهایی بود که ثبت جهانی شهر تاریخی یزد در این انتخاب تأثیر بسیاری داشت.
شهردار درباره برنامه‌های شهرداری برای حفاظت از بافت تاریخی و حفظ این میراث ارزشمند می‌گوید: نگاه شهرداری نگاهی حفاظت‌محور است و با اعتقاد به اینکه بافت تاریخی یزد، سرمایه‌ای تکرارنشدنی برای این شهر است، رویکرد توسعه حفاظت‌محور را در پیش گرفته است.
وی می‌افزاید: بازگرداندن زندگی و رونق به کوچه‌های شهر تاریخی یزد از اولویت‌های مهم شهرداری است و باید با یاری ساکنان بافت تاریخی محقق شود که سرمایه اجتماعی موجود در عرصه میراث جهانی، بسیار راهگشا خواهد بود.
جمالی‌نژاد اظهار می‌کند: برخی اقدامات کالبدی چون بهسازی معابر و فضاها، بازآفرینی و احیای فضاهای شهری، ایجاد خدمات مورد نیاز مردم و گردشگران و نیز در نظر گرفتن مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاران در بافت تاریخی و کسانی که به احیای یک فضا یا بنا اقدام کنند را می‌توان از برنامه‌های اجرایی در این زمینه دانست.
وی اعلام می‌کند: برگزاری رویدادهای تخصصی از جمله «کنفرانس بین‌المللی شهر خشتی؛ آموزه‌ها، الزامات و پیامدها» و میزبانی گردهمایی شهرداران شهرهای میراث جهانی برای معرفی یزد و ظرفیت‌های آن و بهره‌گیری از ظرفیت‌های فنی و تخصصی دیگر کشورها نیز در دستور کار قرار دارد.
توانمندسازی ساکنان بافت تاریخی
شهردار یزد درباره توجه شهرداری به ساکنان بافت تاریخی برای چشیدن طعم جهانی شدن می‌گوید: ساکنان بافت تاریخی از آغاز فرایند تدوین پرونده ثبت جهانی، در کانون توجه دست‌اندرکاران این فرایند بوده‌اند و رفع مسائل و مشکلات بافت تاریخی با مشارکت آنها از اهداف اصلی ثبت جهانی بوده است؛ هدفی بسیار مقدس و درست که در همه برنامه‌ریزی‌ها مردم و ساکنان را در نظر دارد.وی می‌افزاید: مردم بافت تاریخی، مردمی بسیار شریف و بردبار هستند که سال‌ها با همه سختی‌ها و دشواری‌ها، این میراث ارزشمند را زنده نگه داشته و از آن حفاظت کرده‌اند و شایسته است که امروز، پاداشی درخور ببینند.
جمالی‌نژاد اظهار می‌کند: بهترین اقدام، توانمندسازی مردم از طریق آموزش و آگاهی‌بخشی است تا نخست ارزش واقعی این میراث را بدانند و راهکارهای بهتر حفاظت آن را در پیش گیرند و در مرحله بعد، بتوانند از فرصت پیش‌آمده برای رشد و بهبود وضعیت اقتصادی خود بهره گیرند.
افزایش تعلق خاطر ساکنان به بافت تاریخی
مدیر پایگاه پژوهشی شهر جهانی یزد درباره اهمیت ثبت جهانی یزد می‌گوید: نخستین موضوع مورد اهمیت در ثبت جهانی میراث فرهنگی، پیوستن اثر به نمایه‌ای از آثار است که جامعه جهانی خود را متعهد به حفاظت و حمایت از آنها می‌داند. در واقع، کمیته میراث جهانی اثر را به عنوان میراثی بشری معرفی می‌کند که دارای ارزش‌هایی فراتر از مرزهای جغرافیایی است.وی می‌افزاید: این موضوع منجر به جذب کمک‌ها و حمایت‌های فنی و تخصصی از سوی یونسکو و نهادهای فراملی فعال در زمینه میراث فرهنگی خواهد شد که حفاظت بهتر از اثر را با توجه به تجربه‌های جهانی فراهم می‌سازد.
فرهمند اضافه می‌کند: اما آنچه برای ما بیش از همه اهمیت داشت، مردم و ساکنان بافت تاریخی بودند و هستند که ثبت جهانی را راهگشای حل مسائل و مشکلات ایشان می‌دانیم؛ چراکه توجه اقشار گوناگون از جمله مسئولان، سرمایه‌گذاران و متخصصان را به بافت تاریخی و بهبود روزافزون شرایط آن معطوف کرده است که از جمله اهداف اصلی ثبت جهانی نیز همین بود.
مدیر پایگاه پژوهشی شهر تاریخی یزد درباره تفاوت یزد در یک سال گذشته می‌گوید: آنچه مشهود است توجه گسترده مردم و به‌ویژه جوانان به حضور در فضاهای شهری بافت تاریخی و استفاده از بناهای تاریخی است. رونق دوباره بسیاری از فضاها و بازارچه‌ها که مدت‌ها متروکه مانده بودند، از اثرات توجه مردم به این فرایند بود.
وی می‌افزاید: این تفاوت را می‌توان در میزان احساس تعلق ساکنان بافت تاریخی به محل زندگی خود نیز مشاهده کرد؛ چنا‌ن‌که امروزه بسیاری از مردم در پی حفاظت و مرمت بناهای تاریخی تحت تملک خود برآمده‌اند تا برای سکونت یا فعالیت‌های فرهنگی و اقتصادی جانی دوباره به آن ببخشند.
فرهمند اضافه می‌کند: هرچند همچنان راه بلندی در پیش داریم و تا تحقق کامل اهداف ثبت جهانی، گام‌های بسیاری باید برداریم؛ چراکه درباره پیامدهای مثبت ثبت جهانی، انتظاری بسیار بیش از آنچه تاکنون شاهد آن بوده‌ایم، داریم.
مدیر پایگاه پژوهشی شهر جهانی یزد درباره مزایای کسب این برند می‌گوید: جذب گردشگر و جذب بهتر سرمایه‌گذار به بافت تاریخی که می‌تواند افزایش رونق اقتصادی را به همراه داشته باشد، از مهم‌ترین پیامدهای اقتصادی ثبت جهانی است.
وی می‌افزاید: حضور هنرمندان، دانشجویان و پژوهشگران در بافت تاریخی از پیامدهای اجتماعی است که می‌تواند در بلندمدت شهر تاریخی یزد را به کانون تعاملات علمی و فرهنگی در جهان تبدیل کند.
وی ادامه می‌دهد: همچنین می‌توان به تبادل فرهنگی اشاره کرد که در قالب گردشگری انجام می‌شود که اگر درست هدایت شود، زمینه‌ساز رشد و توسعه فرهنگی جوامع خواهد بود.
در همینه زمینه :
