گزارش
سوءتغذیه بحرانی نیست
سرانه مصرف مواد غذایی ایرانی‌ها با وجود گرانی اقلام غذایی تغییر چندانی نداشته اما بخش عمده درآمدهایشان را به‌خود اختصاص داده است
مریم سرخوش- روزنامه‌نگار
نتایج اخیر یک پژوهش چندساله نشان می‌دهد که سرانه مصرف مواد غذایی ایرانی‌ها با وجود گرانی اقلام غذایی و شرایط بد اقتصادی تغییر چندانی نداشته و آنها در وضعیت سوءتغذیه بحرانی قرار ندارند؛ اما بخش عمده درآمدهایشان به سمت تامین مواد غذایی رفته است.متخصصان تغذیه بر مصرف همه گروه‌های غذایی (کربوهیدرات، چربی‌ها، پروتئین، لبنیات، میوه‌ها و سبزیجات) برای حفظ سلامت بدن و جلوگیری از ابتلا به بیماری‌ها تأکید می‌کنند؛ محصولاتی که البته طی چند سال گذشته روند افزایش قیمت داشته‌اند و به‌نوعی حضورشان در سفره‌ها کمتر شده است. این مسئله حواشی متعددی را هم رقم زده و اخبار متعددی از تبعات آن مطرح شده است؛ ازجمله اینکه ایرانی‌ها در مسیر گرسنگی قرار گرفته و دچار سوءتغذیه شده‌اند.
به‌گفته جلال‌الدین میرزای‌رزاز، رئیس انجمن تغذیه ایران به همشهری،آنها هم فکر می‌کردند که بحث سوءتغذیه در کشور جدی است و به همین دلیل یک طرح ملی از سوی انستیتو تحقیقات تغذیه دراین‌باره در کشور کلید خورد که نتایج آن سوءتغذیه خانواده‌های ایرانی را رد می‌کند.دراین‌باره حتی تابستان سال گذشته سازمان جهانی خواربار و کشاورزی ملل متحد -فائو- از کاهش قابل توجه سوءتغذیه در ایران طی سال‌های 2021 تا 2022 خبر داد و اعلام کرد: «طی این دوره 6.1درصد از جمعیت ایران با مشکل سوءتغذیه مواجه بوده‌اند و این عدد در دوره قبل -2018 تا 2020- بالغ بر 7درصد بوده است.»
یک ادعای عجیب درباره سوءتغذیه نیمی از ایرانی‌ها
عجیب‌ترین ادعا درباره سوءتغذیه ایرانی‌ها تابستان سال گذشته مطرح شد. مدیرکل سابق مطالعات اجتماعی وزارت تعاون با بیان اینکه اوضاع سوءتغذیه در کشور بحرانی شده، عنوان کرد: «۵۷درصد ایرانی‌ها سوءتغذیه دارند و کالری مورد نیاز یعنی 2100کیلوکالری را دریافت نمی‌کنند. ۱۴.۵میلیون نفر از این ۵۷درصد هم کودکند و نزدیک ۱۰میلیون نفر زیر ۱۲سال»؛ ادعایی که نشان می‌داد فقر غذایی، سلامت بیش از نیمی از جمعیت کشور را تهدید می‌کند و هم نظام سلامت و هم آینده‌سازی کشور با مشکلات قابل‌توجهی روبه‌رو است.
البته ادعای این مسئول همان زمان توسط کارشناسان حوزه سلامت و متخصصان تعذیه مورد انتقاد گرفت و عنوان شد که حتی میانگین جدول سازمان بهداشت جهانی برای میزان کالری مورد نیاز گروه‌های سنی مختلف، متفاوت است. به‌عنوان مثال درباره افراد زیر 10سال دچار سوءتغذیه که به تأکید این مسئول سابق چیزی حدود 10میلیون نفر بودند، اگر پسر باشند 850 تا 1980کالری مورد نیاز است و اگر دختر باشند 1250 تا 1730کالری. به همین دلیل میانگین عجیب 2100کیلوکالری درباره این گروه سنی مصداق ندارد.
این در حالی است که وزارت بهداشت هم براساس جدولی که از سوی انستیتو تغذیه ایران تهیه شده بود، میانگین کالری و پروتئین مصرفی دهک‌های مختلف در سال97 را اعلام کرد. براساس این جدول، تنها 4دهک ابتدایی کالری کمتر از 2100دریافت کرده بودند؛ دهک اول 1635، دهک دوم 1841، دهک سوم 1934و دهک چهارم 2005؛ بنابراین کالری دریافتی 3دهک تفاوت قابل توجهی با میانگین کالری مطرح‌شده از سوی مدیرکل سابق مطالعات اجتماعی وزارت تعاون نداشته است. البته آمارهای رسمی وزارت بهداشت نشان می‌دهد که حدود ۱۶درصد کودکان زیر 6سال در ایران دچار سوء‌تغذیه‌اند و ۸۰۰هزار کودک در سنین رشد با کمبود انرژی و مواد پروتئینی و کمبود ریزمغذی‌ها روبه‌رویند. متولیان نظام سلامت همچنین از کمبود وزن ۱۱درصد کودکان در ایران و لاغری شدید حدود ۵درصد از کودکان خبر می‌دهند.
سرانه مصرف تغییری نکرده است
ایرانی‌ها طی سال‌های 2021 تا 2022 بهبود 12پله‌ای در رده‌بندی جهانی سوءتغذیه داشتند و در جایگاه90 قرار گرفتند؛ یعنی در مقایسه با 167کشور جهان از نظر سوءتغذیه، 77کشور جهان سوءتغذیه بیشتری نسبت به ایران داشته‌اند.حالا پژوهش‌ها هم نشان می‌دهند که ایرانی‌ها از نظر سوءتغذیه در وضعیت بحرانی قرار ندارند. رئیس انجمن تغذیه ایران دراین‌باره به همشهری توضیح می‌دهد: «دراین‌باره یک پژوهش چندساله از سوی انستیتو تحقیقات تغذیه ایران آغاز شد. نام این طرح «سرانه مصرف مواد غذایی در خانوارهای ایرانی» بود و از 8هزار خانوار ایرانی یادآمد غذایی گرفته شد. در طول این مطالعه سرانه مصرف تمام اجزای مواد غذایی در کشور به‌صورت پراکنده مورد اندازه‌گیری قرار گرفت. نتایجی که اخیرا به‌دست آمده نشان می‌دهند که سرانه مصرف نسبت به قبل از شرایط بد اقتصادی خیلی تغییر نکرده است که ایرانی‌ها را دچار سوءتغذیه بحرانی کند.»
هزینه‌های 50درصدی برای مواد غذایی
به‌گفته میرزای‌رزاز، این مطالعه نشان داد که خانوارهای ایرانی بخش قابل توجهی از درآمد خود را به تامین مواد غذایی اختصاص داده‌اند. او دراین‌باره عنوان می‌کند: «اگر در سال‌های گذشته یک خانوار مجبور بود 15 تا 20درصد از درآمد خود را به خورد و خوراک اختصاص دهد، اکنون این عدد به 40تا 50درصد رسیده است؛ اما مصرف سرانه چندان جابه‌جا نشده است، مگر درباره گوشت به‌صورت خاص، و شاید لبنیات.»
این متخصص تغذیه درباره سرانه مصرف لبنیات در ایران توضیح می‌دهد که این شاخص در کشور ما در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته همیشه کم بوده و اکنون هم همان وضعیت را دارد؛ به همین دلیل نمی‌توان کاهش مصرف را خیلی به مسائل اقتصادی ربط داد.
حمایت‌های غذایی، ارجح است
رئیس انجمن تغذیه ایران با تأکید بر اینکه این آمارها در دهک‌ها و گروه‌های آسیب‌پذیر تفاوت‌هایی دارد، عنوان می‌کند: «این گروه‌ها در یک یا 2دهک قرار دارند که در سازمان‌های مردم‌نهاد و ان‌جی‌اوها، ارگان‌های نیمه‌دولتی مثل کمیته امداد و ارگان‌های دولتی مثل سازمان بهزیستی به‌عنوان مستمری‌بگیر ثبت شده‌اند. یکی از توصیه‌های همیشگی ما به دولت‌ها درباره این گروه‌های آسیب‌پذیر این بوده است که این گروه‌ها باید تحت حمایت‌های غذایی قرار داشته باشند؛ یعنی به جای دریافت یارانه و کمک‌های نقدی، سبدهای مواد غذایی دریافت کنند تا دچار سوءتغذیه که عامل بسیاری از بیماری‌هاست، نشوند.»
میرزای‌رزاز تأکید می‌کند: «تحقیقات نشان داده است که پول نقد پرداختی به این خانوارها، به دلیل گرفتاری‌های زیادی که دارند، به مواد غذایی اختصاص پیدا نمی‌کند و صرف موارد و مسائل دیگر می‌شود.»
در همینه زمینه :
