تشدید نگرانی‌ها از تأثیر فرونشست بر آثار تاریخی

انتشار تصاویری از عمیق‌تر شدن بحران فرونشست در حوالی «نقش رستم» و «تخت جمشید» در ماه‌های اخیر و حالا گزارش هشداردهنده رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه و شهرسازی درباره نرخ بالای فرونشست در ایران، نگرانی درباره وضعیت بناها و محوطه‌های تاریخی را که در معرض این بحران قرار گرفته‌اند، تشدید کرده است.
فاطمه داوری، مدیرکل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی در این‌باره گفت: تأثیر فرونشست آنی نیست و در طول زمان خودش را نشان می‌دهد و مکانیزم‌های پایش آن هم در پروژه‌های مستمر است. در سال گذشته با حضور بخش فنی و مدیران پایگاه‌ها در استان‌ها که تا حدودی درگیر فرونشست بودند، یک دوره آموزشی تخصصی برگزار کردیم که استادان روش‌های ساده‌ای را که می‌تواند پایش فرونشست را انجام دهد آموختند و از آنها خواستیم در بازه زمانی مشخصی، اطلاعات دقیقی بدهند، چون اطلاعات الان کلی است.
او اضافه کرد: قرار است در همایشی که به مناسبت روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی در سمنان برگزار می‌شود، موضوع بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در این حوزه بررسی شود. فرونشست موضوع ملی بوده و امید است در سال پیش رو با افزایش آگاهی و دانش عمومی، شرایط پایش را فراهم کنیم.
او به ایسنا گفت: در قالب دستورالعملی که تابع قانون مدیریت بحران تدوین شده است، در تلاشیم تا برنامه حفاظت را در چارچوب تکالیف و ظرفیت‌ها تدوین کنیم. تأثیرات بحران‌هایی مثل زلزله آنی است و باید هوشیارتر با آن مواجه شد، ولی تأثیر فرونشست در طول زمان خود را نشان می‌دهد که در پایش و برنامه‌ریزی باید هوشیاری بیشتری داشت. محمد درویش، پژوهشگر و کنشگر محیط‌زیست در اسفند۱۴۰۲ هشدار داد، بخش بزرگی از دشت مرودشت که شامل قلمروی بزرگ پاسارگاد، تخت جمشید و نقش‌رستم می‌شود با فرونشست بیش از ۱۵ تا ۲۰سانتی‌متری مواجه است و هنگامی که فرونشست زمین از ۴میلی‌متر عبور می‌کند، باید در اسرع وقت ستاد بحران تشکیل شود. او معتقد است اصل این ماجرا به فعالیت چاه‌های کشاورزی این بخش بازمی‌گردد. همچنین وجود سدهای درودزن، ملاصدرا و سیوند در بالادست این دشت باعث شده  تا جریان حوزه آب‌شناسی حوزه کر و سیوند مختل شود.
براساس مطالعات دانشگاه شیراز بر دشت شیراز و مناطق دیگری از فارس، چند شکاف نسبتا عمیق نیز در فاصله ۵۰۰متری تخت‌جمشید ایجاد شده که نه‌تنها بر شدت نگرانی‌ها افزوده، بلکه زنگ هشدار را برای گسترش این شکاف‌ها و فرونشست‌ها و بلعیده شدن سازه باستانی تخت جمشید به صدا درآورده است.
هرچند طبق اظهارات مدیرکل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی، این برنامه در دستور کار ایران قرار گرفته است، اما با توجه به رخدادهای فرونشست که به تازگی نیز در تهران تجربه شده و در مرودشت و همچنین اصفهان، با وجود تعدد آثار تاریخی ملی و جهانی، وضعیت سرسام‌آور و بحرانی گزارش شده، بهتر است ایران برای پایش مخاطرات فرونشست در نزدیکی بناها و محوطه‌های تاریخی سرعت عمل بیشتری نشان دهد.