3شهردرصدر مناطق بحرانی فرونشست

زهرا رفیعی؛ روزنامه‌نگار

تحقیقات مشترک دانشگاه ویرجینیا‌تک آمریکا و دانشگاه لیدز انگلستان نشان می‌دهد ایران یکی از سریع‌ترین نمونه‌های فرونشست زمین را در جهان دارد. داده‌های ماهواره‌ای به‌کاررفته در پژوهشی با عنوان «گستره وسیع فرونشست برگشت‌ناپذیر در پی تحلیل سفره‌های آب زیرزمینی: تحلیل ملی خطر فرونشست زمین در ایران» تصویر نگران‌کننده‌ای از وضعیت آبخوان‌های کشور ارائه می‌دهد: بیش از ۳۱ هزار و ۴۰۰ کیلومترمربع از اراضی عمدتا کشاورزی(77درصد) ایران، معادل 2درصد از مساحت کشور، با سرعتی بیش از ۱۰میلی‌متر در سال در حال فرورفتن است. در برخی مناطق مرکزی مانند رفسنجان، کرمان و ورامین ‌ این میزان به بیش از ۳۴سانتی‌متر در سال می‌رسد؛ رقمی که از نظر شدت و گستره در جهان کم‌نظیر است. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد حدود ۶۵۰هزار نفر از جمعیت ایران در مناطقی زندگی می‌کنند که در آنها همزمان خطر فرونشست زمین و کمبود منابع آب شیرین وجود دارد. همچنین بخش اعظم فرونشست سریع در ایران غیرقابل بازگشت است. برآورد می‌شود حداقل ۶۰درصد از میزان تغییر شکل مشاهده‌شده ماهیتی غیرکشسان داشته باشد، به این معنا که ساختار زمین پس از فرونشست دیگر توان بازگشت به حالت اولیه را ندارد.
البته این نسبت در مناطق مختلف کشور متفاوت است و بین نواحی فرونشسته تغییر می‌کند. این مطالعه ضمن تأکید بر ضرورت تغییرسیاست‌های مدیریت آب، پیشنهاد می‌کند کشور از تکیه‌ سنتی بر منابع زیرزمینی فاصله بگیرد و به سمت بهره‌وری آبی، بازچرخانی و مدیریت تقاضا در بخش کشاورزی حرکت کند. نویسندگان تأکید کرده‌اند که پایش مستمر ماهواره‌ای، به‌روزرسانی داده‌های زمین‌شناختی و مشارکت جوامع محلی در تصمیم‌گیری‌های آبی از گام‌های حیاتی برای جلوگیری از گسترش این پدیده است.