در طرح هوشمندسازی تمام استثنائاتی که متصور بوده، لحاظ شده است؛ از غیرفعال شدن دستگاه‌های کارتخوان هوشمند، شرایط فروش نان در بازه‌ای که کارتخوان به هر دلیلی از کار بیفتد تا عرضه نان به اتباع و کسانی که کارت بانکی همراه خود ندارند و پول نقد پرداخت می‌کنند. برای همه این موارد از ابتدای طرح، راه‌حلی به نانوایان اعلام شده است؛ مثلا اگر فردی با پول نقد برای خرید نان مراجعه کرد (خواه ایرانی یا تبعه افغانستان باشد)، نانوا موظف است که پول نقد را قبول کرده و با کارت بانکی خودش (کارت بانکی نانوا که از قبل در سامانه ثبت و احراز شده است)، معادل خرید مشتری را روی کارتخوان هوشمند ثبت کند. بر این اساس هیچ محدودیتی وجود ندارد و همه افرادی که به نانوایی‌های کشور مراجعه می‌کنند می‌توانند نان با نرخ یارانه‌ای خریداری کنند.
نانوایی‌های متعهد تشویق می‌شوند
بیشتر نانوایان کشور متعهدانه و قانونمدار عمل می‌کنند و شاهد افزایش دسترسی آنها به آرد یارانه‌ای نسبت به سهمیه ثابت آرد خود قبل از اجرای طرح بوده‌ایم. این نانوایان حتی شاهد افزایش دسترسی به آرد تا ۵۰ درصد بیشتر از سهمیه ثابت قبلی‌شان بوده‌اند. این معنایش آن است که در مقابل، سامانه نسبت به تراکنش‌های غیرواقعی یا عدم‌تبدیل آرد به نان مردم حساس شده، شناسایی انجام داده و آرد یارانه‌ای به ازای عملکرد غیرواقعی یا عدم‌فروش نان به مردم اختصاص نیافته است که این موضوع در تعبیر عامیانه برخی نانوایان به کاهش سهمیه مصطلح شده و تعبیر می‌شود. اصولا مفهوم سهمیه آرد، تعبیر دوران قبل از اجرای طرح هوشمندسازی است و بعد از اجرای طرح، حق دسترسی به آرد یارانه‌ای را رفتار صحیح نانوا در دوره یک‌ماهه گذشته او تعیین می‌کند و مقدار آرد اختصاص‌یافته بازتاب عملکرد خود او نسبت به تامین نان موردنیاز مردم است. درواقع، اینکه انتظار داشته باشیم مانند گذشته یک سهمیه ثابت آرد یارانه‌ای برای هر واحد نانوایی وجود داشته باشد و واحد نانوایی با رفتار غیرمتعهدانه اجازه داشته باشد بخشی از این آرد یارانه‌ای را از چرخه پخت نان برای مردم خارج کند، با اجرای طرح هوشمندسازی غیرممکن شده است. نانوایی‌ها هر میزان نان پخته و به مردم عرضه کنند، برای‌ماه بعد می‌توانند به همان میزان به‌علاوه چند درصد بیشتر به آرد یارانه‌ای دسترسی پیدا کنند. حالا اگر یک نانوای غیرمتعهد، ماه بعد متعهدانه عمل کند، برای دوره بعدی‌اش، با افزایش دسترسی به آرد یارانه‌ای مواجه خواهد شد؛ چون سامانه هوشمند است و ماه به‌ماه متناسب با عملکردی که نانوا ثبت کرده، میزان دسترسی نانوا به آرد یارانه‌ای را مشخص می‌کند.
کیفیت نان ربطی به قیمت آن ندارد
نان یک کالای استراتژیک است و در حال حاضر حدود 40درصد کالری موردنیاز مردم با خوردن نان تامین می‌شود. بر این اساس دولت وظیفه دارد نسبت به آن با حساسیت برخورد کند. دولت از اتحادیه‌ها و نانوایان انتظار دارد که نظرات کارشناسی خود را چندبعدی و جامع ارائه دهند؛ یعنی در راهکارهای پیشنهادی‌شان علاوه بر اینکه مسئله اقتصاد نانوایان، کیفیت نان، اقتصاد زنجیره نان و حتی بهینه‌سازی هزینه‌های دولت در تخصیص یارانه را مدنظر قرار می‌دهند، به بعد دیگر یعنی تبعات اجتماعی، سبد معیشت خانوار و هزینه‌های تمام‌شده و انتظارات تورمی هم توجه کنند. محمدجلال، مشاور وزیر اقتصاد می‌گوید: اگر بخواهیم این موضوع را یک بعدی حل کنیم، قطعا لطمات سنگینی به سبد معیشت بیش از 80میلیون خانواده وارد می‌شود. شاید با آزادسازی قیمت یا سهمیه‌بندی نان، زحمت برای دولت و 80هزار نانوایی کاهش پیدا کند، اما آنچه برای دولت اهمیت و اولویت بالاتری دارد، حفظ آرامش و تعادل در هزینه‌های زندگی ۸۰میلیون ایرانی است و قطعا نانوایان و خانواده‌های آنها هم بخشی از این ۸۰ میلیون نفر هستند. تلاش برای بهبود اقتصاد نانوایان، رفع قانونی خلأ درآمدی نانوایان، ارتقای کیفیت و سلامت نان، کاهش سبوس‌گیری از آرد و حرکت به سمت نان کامل و بهینه‌سازی زنجیره گندم و آرد در سال جدید همچنان در دستور کار دولت قرار دارد.
به نانوایی‌ها امتیاز بدهید
در کشور ما نزدیک به 98درصد نان با نرخ یارانه‌ای برای مردم تامین می‌شود. وقتی کالایی نرخش پایین است باید دقت عمل‌هایی روی آن داشت تا پدیده‌های جانبی مثل کیفیت آسیب نبیند. کیفیت، منبعث از اقتصاد نانوا و رقابت است. درواقع، وقتی کالایی نرخ ترجیحی دارد ناخواسته پدیده رقابت تضعیف می‌شود؛ چون بازار به‌صورت خودکار به خرید این کالای یارانه‌ای اقبال دارد. در چنین شرایطی، از آنجا که سامانه نمی‌تواند پدیده‌های کیفی را تشخیص دهد، بهترین کار این است که از ظرفیت مردم برای سنجش این پدیده‌ها استفاده کنیم. بر همین اساس، سامانه nazar.ir ذیل طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان راه‌اندازی شده است. در این سامانه مردم می‌توانند تجربه خرید خود در مورد کیفیت نان، میزان رعایت حقوق مشتری، رعایت بهداشت و نرخ نان را ثبت کنند و سرجمع این نظرات، آثار مثبت برای نانوایان متعهد و تبعات منفی برای افراد متخلف رقم می‌زند تا فضای این کسب‌وکار به‌تدریج بهبود پیدا کند. درواقع زمانی که به‌دلیل نرخ ترجیحی و پایین یک کالا یا خدمت، بازار آن کالا به‌صورت خودکار همیشه پررونق است و جلب مشتری برای یک واحد نانوایی، نیاز چندانی به ارتقای کیفیت محصول و جلب رضایت مشتری ندارد، این زیرساخت نظرسنجی که بر پایه تراکنش‌های واقعی تجربه خرید بنا شده است، می‌تواند راهنمای سیاستگذاران و مدیران برای استفاده بهتر از ابزارهای تشویق و تنبیه باشد.
نانوا موظف است به همه نان بدهد
در همینه زمینه :
