پابند به جای زندان

زهرا خلجی-روزنامه‌نگار

پابند الکترونیک که بیشتر برای زندانیان و آزادی مشروط متداول است، می‌تواند به جز برای مجرمان کاربردهای دیگری هم داشته باشد. این وسیله بیشتر یک وسیله نظارتی به‌حساب می‌آید، اما به جز مصارف قضایی می‌تواند برای مراقبت از افراد در هر زمینه‌ای به‌کار برود. در کشورمان طرح کنترل هوشمند مجرمان سابقه‌دار از روز گذشته با بستن پابند الکترونیکی به مجرمان با بیش از 3سال سابقه در استان‌های تهران و البرز با همکاری قوه قضاییه آغاز و در گام نخست این نوع پابند به پای ۱۰۰مجرم در پایتخت بسته شد. براساس این طرح مجرمانی که امکان آزادی آنها از زندان وجود دارد با این پابند آزاد، اما تحت کنترل هستند.

نظارت همه‌جانبه
پابند الکترونیکی نوعی وسیله نظارتی است که با بسته‌شدن به مچ پای افراد به‌عنوان بخشی از شرایط وثیقه یا مشروط آنها استفاده می‌شود، اما جالب است بدانید که این فقط یک شکل مرسوم استفاده از پابند است. از این وسیله در مراکز مراقبت‌های بهداشتی و حتی زمینه‌های مهاجرتی استفاده می‌شود. این وسیله را می‌توان در ترکیب با سیستم موقعیت‌یاب جهانی (GPS) استفاده کرد، اما برای نظارت کوتاه‌برد بر شخصی که آن را می‌پوشد از فناوری فرکانس رادیویی سود می‌برد. حتی فکر کردن به استفاده از آن از سوی والدین برای مراقبت بیشتر از فرزندان هم مطرح است.

پیشینه پابند الکترونیک
در دهه1970 در ایالات‌متحده، زندان‌های این کشور مملو از زندانی شد. هرکس با هر جرم کیفری به زندان می‌افتاد. از آنجا که قضات پتانسیل استفاده از پابند الکترونیکی را دیدند، آزادی مشروط با تأکید روزافزون بر نظارت رایج‌ شد. پیشرفت در فناوری به کمک کامپیوتر، نظارت بر مجرم را امکان‌پذیر و مقرون به‌صرفه کرد. مجموعه‌ای از تجهیزات نظارت الکترونیکی اولیه که در آن زمان استفاده می‌شد در موزه ملی روانشناسی در آکرون، اوهایو نگهداری می‌شود.

کاربرد فراگیر
استفاده از نظارت الکترونیکی در عمل پزشکی، به‌ویژه در رابطه با سالمندان و افراد مبتلا به زوال عقل، اگرچه در ابتدا حرکتی جنجالی بود، اما پتانسیل خود را در مراقبت از سالمندان نشان داده است. سالمندان را می‌توان با همان مانیتورهای الکترونیکی که برای پیگیری مجرمان استفاده می‌شود، تحت کنترل درآورد. برای افرادی که از زوال عقل رنج می‌برند، نظارت الکترونیکی ممکن است برای جلوگیری از سرگردانی آنها مفید باشد. از طرفی والدینی که نگران کودک‌ربایی هستند، می‌توانند با استفاده از یک تلفن هوشمند دارای برنامه‌های مبتنی بر مکان برای استفاده از اطلاعات شبکه‌های سیستم موقعیت‌یابی جهانی (GPS) برای تعیین موقعیت تقریبی فرزند خود از این پابندها استفاده کنند. یک شرکت در ژاپن برای این منظور یونیفرم‌ها و کوله‌پشتی‌های مجهز به GPS را ایجاد کرده است.

فناوری مؤثر
استفاده از مچ‌بند یا سایر دستگاه‌های نظارت الکترونیکی در مطالعات تحقیقاتی مؤثر بوده و احتمالا از جرم و جنایت جلوگیری می‌کند. عوامل متعددی برای مؤثرکردن نظارت الکترونیکی ضروری شناسایی شده‌اند: انتخاب مجرم مناسب، فناوری قوی، نصب سریع مچ‌بند، واکنش سریع به تخلفات و ارتباط بین سیستم عدالت کیفری و پیمانکاران. در بسیاری از کشورها که استفاده از پابند الکترونیک یک رویه معمول است، از سوی دستگاه قضایی نظرسنجی صورت‌گرفته که طبق آن توافق مشترکی وجود دارد که نظارت الکترونیکی یک اقدام تنبیهی مؤثرتر از جریمه و زندان است. یکی از مجرمانی که توانسته با استفاده از این پابند از زندان آزاد شود، گفت: «وقتی در زندان هستید، هر جرم دیگری که بلد نبوده‌اید را هم یاد می‌گیرید، اما وقتی به‌طور مشروط آزاد هستید، از فضای جرم و جنایت هم دور می‌شوید. این یکی از مزایای پابند الکترونیک است.»