درخت، آب و مزرعه به جای دیوار

محمد سرابی-روزنامه‌نگار

مفهوم کمربند سبز شهری در قرن بیستم و برای کنترل رشد شهر‌های اروپای غربی تعریف شد. شهرداری‌ها تلاش می‌کردند با ایجاد یک حلقه از درختان در اطراف شهر محدوده ساختمان‌سازی را مشخص کنند و سازندگان ساختمان‌‌ها هم تلاش می‌کردند به شکلی این مرز را به هم بزنند و بنا‌های بیشتری بسازند. درگیری‌ها همچنان ادامه دارد اما مدیریت شهری در کلانشهر‌های جهان همچنان مدافع حفظ کمربند سبز شهر‌هاست. امروزه کمربند سبز نه‌تنها پارک‌های جنگلی مصنوعی بلکه شامل عرصه‌های طبیعی مانند رودخانه‌ها یا در مواردی، روستا‌های کوچک با کشاورزی سنتی است.

کره‌جنوبی
اتصال کوه و رودخانه

شهرداری سئول اخیرا طرح گسترده‌ای برای افزایش فضای سبز این شهر به اجرا درآورده است تا از سفر‌های تفریحی ساکنان پایتخت به شهر‌های دیگر کاسته شود. شهردار اوه‌سی‌هون قبلا هم چنین طرح‌هایی را اعلام کرده بود اما قصد کنونی آن تبدیل فضا‌های خالی شهر به پارک است. ابتدا پارک‌هایی مانند نیول، بورامی و سوسئونگ‌دونگ بازسازی شدند و فضای اطراف هر بوستان هم به آن افزوده شد سپس سازه‌های قدیمی و تجاری که در اطراف جاده‌های منتهی به شهر بودند تبدیل به فضای سبز شدند. این کار باعث شد که 168کیلومترمربع فضای سبز در سال2009 به 172کیلومترمربع تا سال2022 برسد. سهم زمین‌های بازسازی شده در این رقم از 31کیلومترمربع در سال2009 به 47کیلومترمربع رسید که نشان می‌دهد نوسازی پارک‌ها چقدر می‌تواند اهمیت داشته باشد. با این حال هنوز هم پروژه‌هایی برای ایجاد کمربند سبز شهر باقی مانده است. وقتی مشخص شد که با وجود پارک‌های داخل شهر، باز هم ساکنان سئول میل به خروج از شهر و رسیدن به فضای سبز دورتر دارند، شهرداری طرحی برای ایجاد کمربند سبز براساس رودخانه هانگانگ ارائه کرد. حاشیه نهر‌هایی که به این رودخانه می‌ریزند و از اطراف شهر می‌گذرند زمینه ایجاد کمربند سبز هستند. بخشی از اراضی مجاور بزرگراه‌ها و نقاط کوهستانی بین آن هم به این کمربند سبز می‌پیوندند. به‌دلیل اینکه قرار است در کمربند سبز از گیاهان بومی منطقه استفاده شود نام این فضا را جنگل گذاشته‌اند. وجود پستی‌و‌بلندی‌هایي مانند ارتفاعات کوه نمسان در کمربند سبز باعث شده است که این محیط برای کوهنوردان هم مناسب باشد.

آلمان
شهر در کنار جنگل

فرایبورگ آلمان قصد دارد کمربند سبز را تا جایی گسترش دهد که 70درصد مساحت شهر تبدیل به فضای سبز اعم از پارک‌های داخلی یا حاشیه سبز شهر شود. این کار چندان مشکل نیست زیرا مدیریت شهری فرایبورگ از سال‌ها قبل، گسترش ساختمان‌‌های شهر را با کمربند سبز محدود کرده بود. مشکل رفت‌وآمد شهر و نیاز به گسترش معابر و ساخت خیابان‌های وسیع و بزرگراه‌ها هم با حمل‌ونقل عمومی و مخصوصا تراموا رفع شده است. فرایبورگ در کنار یکی از مناطق جنگلی آلمان قرار دارد و شهرداری در سال‌های گذشته سعی کرده است فضای سبز شهری را با محیط طبیعی پیوند بزند.

انگلیس
کمربند سبز نابود می‌شود؟
در انگلیس کمربند‌ سبز بعضی از شهر‌های بزرگ به خطر افتاده‌‌اند. کمبود مسکن باعث شده است که یک اختلاف بین دولت به‌عنوان متولی تامین و تنظیم مسکن ضروری و مدیریت شهری به‌عنوان حامی فضای سبز اطراف شهر‌ها منجر به بحث‌های گوناگون شود. در این کشور محدوده کمربند سبز اطراف کلانشهر‌ها بسیار بزرگ است و گاهی در آن روستا‌ها و مناطق مسکونی کوچکی وجود دارد. همه محدوده‌ای که به‌عنوان کمربند سبز ثبت شده نیز جنگل مصنوعی یا درختکاری‌های وسیع نیست بلکه ممکن است اراضی طبیعی مانند بیشه‌ها یا بوته‌زار‌ها و حتی زمین‌های کشاورزی هم بخشی از کمربند سبز باشند. وقتی زمین مورد نیاز برای ساخت خانه کم باشد قسمت‌هایي از این اراضی ممکن است زیرساخت‌وساز برود.
یکی از این مناطق روستای آدلی در نزدیکی بیرمنگهام است. جمعیت بیرمنگهام و اطراف آن که به نام میدزلند شناخته می‌شود تا 4میلیون نفر می‌رسد. قرار است 1100خانه در زمین‌های سرسبز اطراف این روستا ساخته شود و یک بزرگراه هم برای رفت‌وآمد به آنها کشیده شود اما بیشتر زمین‌های اطراف روستا جزو کمربند سبز هستند. مفهوم کمربند سبز در سال‌های 1950 در انگلیس تعریف شد تا از رشد فیزیکی شهر‌ها جلوگیری کند. مشخصات و نقشه کمربند سبز تا سال‌های 2010 بدون تغییر باقی ماند اما از این زمان انتقاد‌هایی برای بازبینی محدوده‌ها شروع شد. طرحی برای ایجاد تغییر در نقشه‌ها پیشنهاد شد که براساس آن از سال 2015 تا 2030 قسمت‌هایی از کمربند سبز برای ساخت خانه اختصاص یابد اما تصمیم‌گیری درباره این محدوده‌ها از سوی دولت انجام نمی‌شود بلکه شهرداری‌ها و شورا‌های محلی اختیار تعیین نقشه‌های جدید را پیدا کردند. این کار جنبه سیاسی پیدا کرده است و درحالی‌که حزب کارگر بیشتر مایل به خانه‌سازی در این محدوده است دولت ریشی سوناک نخست‌وزیر با این کار مخالفت می‌کند. وسعت کمربند سبز در برخی از نقاط آنقدر زیاد است که شامل 10درصد اراضی بعضی ایالت‌ها می‌شود. اگر محدودیت‌های ساخت‌وساز در کمربند سبز برداشته شود می‌توان تا 2میلیون خانه در اطراف کلانشهر‌های انگلیس ساخت و خیلی از آنها به حمل‌ونقل حومه شهر هم نزدیک هستند اما با فاصله گرفتن از شهر‌ها، دسترسی به مسیر‌های رفت‌وآمد عمومی مانند شبکه قطار‌هاي حومه شهر هم کم می‌شود. در شهر ادینبورگ اسکاتلند هم شرایط مشابهی وجود دارد و جلسات اضطراری برای توافق در زمینه محدوده کمربند سبز و حل بحران مسکن برگزار شده است.
به کسانی که می‌خواهند خانه‌سازی کنند تکه‌زمین‌های پراکنده درون کمربند سبز پیشنهاد شده است. اراضی‌اي که به اصطلاح زمین‌های قهوه‌ای شناخته می‌شود و از
 قبلا کاربری‌هایی داشته و متروک شده‌اند مانند انبار‌ها یا پارکینگ‌های رها شده اطراف جاده‌ها می‌توانند برای ایجاد ساختمان مسکونی استفاده شود. اختیارات شهرداری‌ها و شوراهای شهر برای تصمیم‌گیری درباره خانه‌سازی در اطراف شهر‌ها خیلی زیاد است و برنامه‌ریزی برای تغییر کاربری‌‌ها کاملا در کنترل مدیریت شهری است که معمولا طرفدار حفظ کمربند سبز هستند و تا‌کنون مانع نابودی این محدوده‌ها شده‌اند.

کانادا
منطقه حفاظت شده

کمربند سبز اتاوا قدیمی‌ترین کمربند سبز در کشور کاناداست که شهرداری پایتخت برای مهار روند روبه گسترش شهر در سال1956 ایجاد کرد. این کمربند سبز 7300کیلومترمربع وسعت دارد که شامل ترکیبی از زمین‌های کشاورزی و رودخانه‌ها و نهر‌های اطراف شهر می‌شود. از نظر محیط‌زیستی کمربند سبز اونتاریو یکی از مناطق حفاظت شده جهانی به شمار می‌آید و باید به دقت نگهداری شود. در سال2005 دولت ایالت اونتاریو هم قوانین دیگری برای حمایت از کمربند سبز تصویب کرد تا مانع تخریب آن در جریان ساخت‌وساز شود. تنها برخی کشاورزی‌های محدود در این اراضی مجاز است.