تهران اصیل

سید محمد فخار-روزنامه‌نگار

جزئیاتی از بزرگ‌ترین پروژه معماری سال‌های اخیر شهر که امسال توانست جایزه جهانی معماری را از آن خود کند. 23اردیبهشت امسال بود که یکی از پروژه‌های فاخر معماری تهران در ورودی ایستگاه متروی جهاد، افتتاح شد؛ پروژه‌ای با 300هزار آجر دست‌ساز که «میدانگاه جهاد» نام گرفت. این پروژه، گامی نو در عرصه معماری ایستگاه‌های پرتردد متروی تهران است که علاوه بر جلب نظر مسافران درون‌شهری، از جنبه‌های زیبایی‌شناسی و معماری شهری نیز حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد. کارکردهای تامل در فضای شهری نکته‌ای است که شهرسازان و معماران دنبال می‌کنند. برای این مهم در نقاط پرتردد شهری میدانگاه‌های شهری طراحی می‌شوند و میدانگاه جهاد یکی از بهترین نمونه‌های آن است که طی ماه‌های اخیر افتتاح شده است.


جایزه‌ جهانی برای میدانگاه
میدانگاه جهاد یک جایزه جهانی نیز در آذر امسال به نام خود ثبت کرد که همان جایزه معتبر معماری دنیا با عنوان «دیزین» است. آنچه بر اعتبار «دیزین» می‌افزاید و آن را به محل رقابت معماران طراز اول جهان تبدیل کرده، داوری این جایزه از سوی معماران برجسته‌ای است که تاکنون توانسته‌اند نوبل معماری را از آن خود کنند.
عناصری چون نوآوری، سودمند بودن برای مردم، توجه به محیط‌زیست، شرایط اقلیمی و استفاده از عناصر بومی، مواردی است که موجب شده جایزه دیزین در داوری پروژه‌ها به پروژه «میدانگاه متروی جهاد» داده شود. در بیانیه هیأت داوران جایزه درباره «میدانگاه متروی جهاد» آمده: «این پروژه، فضاهای سخاوتمندانه‌ای را با استفاده از آجرهای دست‌ساز که توسط صنعتگران محلی از مواد بومی ساخته شده، ایجاد کرده است. این ساختمان که به زیبایی طراحی شده از نور و تهویه طبیعی به خوبی استفاده می‌کند تا یک فضای شهری مناسبی را رقم بزند.»
میدانگاه جهاد که اردیبهشت‌ امسال افتتاح شده و مورد توجه اهالی شهر تهران قرارگرفته، از سوی محمد خاوریان، دانش‌آموخته کارشناسی ارشد معماری از دانشگاه هنر تهران طراحی و از سوی معاونت فنی و عمرانی و سازمان عمرانی مناطق شهرداری تهران ساخته شده است.

علت انتخاب خیابان فاطمی
میدان جهاد یکی از تقاطع‌های مهم در خیابان ولیعصر(عج) است که به فضایی برای تأسیسات مترو تبدیل شده بود و از نظر بصری زیبایی نداشت. به همین دلیل مدیریت شهری تصمیم گرفت تا یک نشان شهری و هویت برای این محدوده در نظر بگیرد. به این ترتیب ساختار اصلی مترو را تغییر داد تا فضایی برای تامل و تردد مردم ایجاد کند که زیبایی بصری نیز داشته باشد. اجرای این پروژه توسط سازمان عمرانی مناطق شهرداری تهران نشان داد که بسیاری از سازه‌های شهری ازجمله ایستگاه‌های متروی پایتخت می‌توانند تجلی‌گر ارزش‌های فاخر این سبک معماری باشند. بهره‌برداری از این پروژه، تأثیر بسزایی در ارتقای کیفیت یکی از پرترددترین فضا‌های شهری پایتخت دارد.







رویکرد نو


تغییر رویکرد متولیان ساخت ایستگاه‌های شبکه متروی تهران در زمینه معماری نوین این ابنیه شهری، با طراحی و اجرای متفاوت برخی ایستگاه‌های در حال تکمیل به مرحله ظهور رسیده تا نوع نوینی از نگاه هنری با شکلی چشم‌نواز و بدیع را به احداث سازه‌های عمرانی پدیدار سازد.
براساس تصمیماتی که طی ماه‌های اخیر و با هدف احیای هویت معماری ایرانی- اسلامی در قالب به روزرسانی الزامات معماری ایستگاه‌های شبکه متروی پایتخت اتخاذ شد، طرح‌های متفاوتی برای ایستگاه‌های جدید به تصویب کمیته معماری شرکت مترو رسید و اجرای آنها در دستور کار قرارگرفت. این امر با نگاه ویژه به مقوله هماهنگی سازه‌های مترو با بافت پیرامونی هر ایستگاه و همچنین بهبود و ارتقای کیفیت فضاهای بیرونی و داخلی ایستگاه‌ها برای شادابی و حظ بصری مسافران و افزایش بهره‌وری کارکنان شاغل در هر ایستگاه صورت‌پذیرفت که امید است مورد قبول شهروندان قرارگیرد. این روند همچنین می‌تواند موجب تعالی معماری ایستگاه‌های شبکه مترو طی سال‌های آینده شده و خصوصا در مورد ایستگاه‌های خطوط جدید که هنوز طراحی آنها آغاز نشده، رویکرد جدید در معماری ابنیه اینچنینی را به شکلی عملی پیاده‌سازی‌ کرد تا ایستگاه‌های شبکه مترو به مبلمان جذاب شهری تبدیل شده و شهروندان با دیدن آنها، شور و نشاط بیشتری در خود احساس کنند.