قطع دست خارجی از هنر اصیل ایرانی

 موضوع: مؤسسه فرش ایران
 ویژگی: نخستین مرکز ساماندهی و نظارت بر فرش در تهران

دولت در دوره پهلوی اول برای سامان دادن به اوضاع فرش تصمیم می‌گیرد مکانی را تاسیس کند تا بر همه مسائل مربوط به فرش، از صادرات و تهیه مواداولیه گرفته تا فروش و باقی قضایا نظارت داشته باشد. همین دلیلی می‌شود برای تاسیس مؤسسه‌ای به نام «مؤسسه قالی ایران» که در سال1309 فعالیتش را آغاز می‌کند، هرچند که در مدت کوتاهی فعالیت و نام این مؤسسه تغییر کرد.
تورج ژوله، محقق و مدرس حوزه فرش، درباره این مؤسسه می‌گوید: «بهترین استادان طراح را از همه نقاط ایران مانند اصفهان، تبریز، همدان و اراک در این مؤسسه گردهم ‌آوردند با این انگیزه که بتوانند وضعیت قالی را با محوریت و هدایت از تهران ساماندهی کنند. ازعمر فعالیت این مؤسسه 2سال نمی‌گذشت که در سال1311 تعطیل شد. در نهایت برای رضایت دولت دوباره در سال1314 در تهران شرکت فرش ایران به راه افتاد و تمام امور از نظارت تا خدمات طراحی، تولید و صادرات را به شرکت فرش محول کردند.»
ژوله درباره مؤسسه فرش و فعالیت آن در تهران روایت می‌کند: «شرکت سهامی فرش ایران در 14بهمن1314 تاسیس شد و رسالت اصلی‌اش در کنار انگیزه اقتصادی، سر و سامان بخشیدن و پاسداری از این میراث ملی گرانقدر بود. نخستین رئیس شرکت، مرتضی قزوینی، از مشاوران بانک بود که سال‌ها در احیای صنعت فرش کوشیده بود. او از طرف حسین‌علا، سفیر ایران در لندن، پشتیبانی می‌شد و علا را واردکنندگان لندنی متقاعد کرده بودند که صنعت فرش را تولید فرش‌های نامرغوب ضایع کرده است و باید صنعت فرش را نجات داد. علا گزارش‌های مفصلی به تهران می‌فرستاد و در آنها متذکر می‌شد که برای کنترل کیفیت فرش‌های صادراتی باید سازمانی ایجاد کرد و به این ترتیب باعث ایجاد شرکت فرش ایران شد و بعضی از ساختمان‌های او.سی.ام. به اجاره شرکت فرش ایران درآمد. خود شرکت فرش در تهران، کانون بسیاری از تحولات هم در تهران و هم در سایر شهرهای کشور بود؛ ازجمله بافت قالی در زندان‌های کشور که از اواخر دهه40 پررنگ شد.» از دهه اول قرن بیستم تا سالی که مؤسسه فرش راه‌اندازی شد، انحصار فعالیت‌های فرش دستباف ایران در دست تعدادی از کمپانی‌های خارجی ازجمله کمپانی «هند شرقی» لندن قرار داشت. بعد از واگذاری تمامی وظایف به مؤسسه یادشده، مؤسسه فرش به‌عنوان یک شرکت دولتی به‌کار آموزش و ترویج صنعت فرش، تولید و تجارت آن پرداخت. این مؤسسه توانست با حدود 90سال قدمت، برای احیا و اعتلای هنر و صنعت فرش دستی ایران، حفظ ارزش‌های سنتی و ویژگی‌های اجرایی بازسازی طرح‌ها و همچنین نقشه‌های اصیل و قدیمی فرش و تربیت و اشتغال هزاران قالی‌باف قدم‌های مؤثری بردارد.